Ben ne yaptımsa benden önce gelen devlerin omuzlarında oturarak yaptım.
Isaac Newton
İş kazası
5510 Sayılı Kanunun 4-1/a maddesi kapsamındaki “iş kazası geçiren” sigortalıların sayısı 2013 yılında 191.389. Bu iş kazalarının 91.374’ü kaza günü (çalışır), 100.042’si de kaza günü (iş göremez) durumuna düşülen iş kazalarıdır. Sürekli iş göremezlik durumuna girenlerin sayısı 1.617. İş kazası/Meslek hastalığından dolayı ölenlerin sayısı ise; 1.360’dir.
Birleşik Krallık’ta (İngiltere) iş kazası
(Çalışan sayısı hemen hemen Türkiye ila aynı olan) Birleşik Krallığın (İngiltere) 2013/14 Sağlık ve Güvenlik İstatistiklerine göre, (bu ülkede); iş’de 629.000 yaralanmalı kaza olmuştur. İş yerlerinde, iş yeri çalışanları ve altişveren / taşeronların geçirdiği iş kazası sayıdı ise 78.000’dir. 133 işçi’de iş yerinde iş kazası sonucu öl(dürül)dü (ölüm oranı 100.000’de 0,44) (1) .
Türkiye’de ölümle sonuçlanan iş kazasının Birleşik Krallıktan (İngiltere) 10 kat daha fazla olduğu görülmektedir.
Neden ülkemizde daha fazla (iş) kaza(sı) oluyor ?
Prof.Dr. Doğan Kuban’ın 23 Ocak 2015 tarihli Cumhuriyet gazetesindeki “Dünyadan kendinizi soyutlayamazsınız! “ başlıklı makalesinde; “Her şey her şey’e bağlıdır” diyor (2) .
Buldum, buldum ! (“eureka”)
Bizim coğrafyada yaşamış olan Arşimet (M.Ö. 287 yılında Sicilya’da dünyaya geldi MÖ 212 Siracusa’da öldürüldü), söylendiğine göre, bir gün Kral II Hieron’un (işveren!) yaptırmış olduğu altın tacın içine kuyumcunun gümüş karıştırdığından kuşkulanmış ve bu sorunun çözümünü Arşimet’e (çalışan) havale etmiş. Bir hayli düşünmüş olmasına rağmen sorunu bir türlü çözemeyen Archimet, yıkanmak için bir hamama gittiğinde, hamam havuzunun içindeyken ağırlığının azaldığını hissetmiş ve “Buldum, buldum” (eureka) diyerek hamamdan (çırıl çıplak dışarı) fırlamış. Acaba Archimedes’in bulduğu neydi? Su içine daldırılan bir cisim taşırdığı suyun ağırlığı kadar ağırlığından kaybediyordu (sıvıların dengesi kanununu ) ve taç için verilen altının taşırdığı su ile tacın taşırdığı su mukayese edilerek sorun çözülebilirdi (ve çözdü) (3,4) .
Arşimet böylece kendisine havale edilen sorunun çözümünü bulmuş. Ayrıca Arşimet’in mekanik alanında yapmış olduğu buluşlar arasında bileşik makaralar, sonsuz vidalar, hidrolik vidalar, Roma gemilerini kavrayıp havaya kaldıran ve suya bırakan vinçler ve yakan aynalarda vardır (4) .
(Bugün de) gerek dünyada gerekse ülkemizde son yıllarda sayısı hızla artan Hidroelektrik Santralları gibi tesislerle suyun gücünden yaygın bir şekilde yararlanılmaktadır.
Hidroelektrik santrali, barajda biriken su Yer çekimi Potansiyel Enerjisi içermektedir. Su, belli bir yükseklikten düşerken, enerjinin dönüşümü prensibine göre Yer çekimi Potansiyel Enerjisi önce kinetik enerji (mekanik enerji) ye daha sonra da Türbin çarkına bağlı generatör motorunun dönmesi vasıtasıyla Potansiyel elektrik Enerjisi ne dönüşür (5).
Hidroelektrik Santralları (HES) ; su tutma yapısı, su alma yapısı, iletim kanal, cebri (basınçlı) borular, salyangoz, türbin, jeneratör, transformatörler, şalt alanı ve diğer teçhizat’dan oluşur. Düzenli aralıklarla bakım ve onarım gereksinimi doğar. Santralın tonlarca ağırlığındaki bir mekanizmasının, altına kolayca girilip işlem/bakım onarım yapılabilecek bir yüksekliğe kaldırılması gerekir. Bunun için yaygın olarak kullanılan araçlardan biri de “kriko”dur (Fransız mimar Villard de Honnecourt, 1250 yılında yaptığı bazı çizimlerde, krikonun o dönemde kullanıldığına ilişkin ipuçları var ! ) (6) .
Bu çalışma güvenli mi? Deprem gibi olası bir sarsıntı durumunda tonlarca ağırlık çalışanların üzerine düşer mi? Bu konudaki –ülke- deneyimimiz – ne durumda?
Bu konuda şimdilik basına yansıyan bir kaza haber yok. Peki kaza olmaz mı?
Kriko, ya da krikolar ile kaldırılan bir ağırlığın, aracın, sistemin altına girilerek çalışmak güvenli midir?
Kaldırma tesisi ve donanımları (ekipmanları) eğer güvenli kullanılmaz veya kötü muhafaza edilirler ve zamanında bakımları yapılmazsa kazalara neden olabilirler. Krikolar veya kriko stantları uygun/doğru olmayan pozisyonlarda kullanıldığında makinaların, tesisatın veya araçların düşmesine / yuvarlanmasına neden olabilir. Özellikle takozlanmadılarında en önemli sakıncaları ölümcül kazalara neden olmasıdır. Yaygın bir şekilde bir aracın arızası, onarımı, düzenli kontrol ve bakımı için (vb.) altına girilir, bu genel durum potansiyel olarak ölümcül ağırlıkların altında çalışmayı gerektirir (7) .
Ne yazık ki, yapılan çalışmaların (bu durumunda) tehlikeleri ve önlemleri çok iyi bilinse de, iki dakika düşünüp gerekli önlemler alınmadığından ciddi ve ölümcül kazalar her yıl olur (7) .
Kırda, köyde, yolda, şehirde, atölyede, servislerde, iş yerinde, santralde, hemen hemen her yerde kullanılan motorlu araçla bulunan krikoların güvenli kullanılması biliniyor mu? Sadece son dört yılda Türkiye’de olan bazı trajik olaylara söyle bir bakarak bu soruyu yanıtlayalım.
Trajik kriko kazaları mı yoksa delilik mi?
Olay 1 : 03 Eylül 2011 – Oto tamircisi, krikonun kayması sonucu tamir ettiği kamyonetin altında kalarak can verdi.
Kırıkkale’nin Yahşihan İlçesi’nde oto bakım ve tamirciliği yapan 61 yaşındaki Hacı Ali Olpak, krikonun kayması sonucu tamir ettiği kamyonetin altında kalarak can verdi.
Uzun süre kamyonetin altında kanlar içinde kalan Olpak’ı işyerinin önünden geçen bir dilenci gördü ve çevredekilere haber verdi (8,9) .
Olay 2: 04 Ocak 2012 – Tamire çalıştığı kamyonun damperi altında can verdi
Manisa’nın Soma İlçesi’nde OtoElektrik’in sahibi Ramazan Şahin (49), kamyondaki arızayı gidermek için damperini kaldırdı. Şahin’in altına takoz koymadığı ileri sürülen damper, hidroliğinin boşalması üzerine aniden kapandı (ve RŞ yaşamını yitirdi) (10,11,12) .
Olay 3: 26 Haziran 2012 – Şanlıurfa’da bir traktörün ön lastiğini tamir eden işçi, traktörün altında kalması sonucu yaralandı
Lastikçi Dükkanında işçi olarak çalışan Ali A., bir traktörün ön lastiğini tamir ettiği sırada krikonun kayması sonucu traktörün altında kaldı(13) .
Olay 4: 10 Ekim 2012 – Saray ilçesinde krikonun kayması sonucu otobüsün altında kalan servis sürücüsü öldü
Tekirdağ – Saray ilçesinde Büyükyoncalı beldesinde servisçilik yapan Celil Mutlu (69), evinin önünde çamura saplanan otobüsünü kurtarmak için aracı krikoyla kaldırdı. Çamura saplanan arka lastikle uğraştığı sırada krikonun kayması sonucu aracın altında kalan Mutlu, olay yerinde hayatını kaybetti (14) .
Olay 5: 27 Ocak 2012 – Kriko canından etti!
Muğla’nın Bodrum ilçesine bağlı Yalıkavak beldesinde bulunan sanayi sitesinde oto tamir dükkanı bulunan 52 yaşındaki Mehmet Akay tamiri için bırakılan otomobili kriko ile kaldırarak otomobilin altına yattı. Otomobili tamir etmeye başlayan Akay birden krikonun havasının boşalması ile birlikte tonlarca ağırlıktaki otomobilin altında kalarak ezildi(15,16) .
Olay 6: 13 Nisan 2013 – Kriko düşünce nefesi kesildi
Çorum’un Osmancık İlçesi’nde, arıza yapan otomobilini tamir etmek isterken altında kalan muhasebeci 58 yaşındaki Abdullah Kır öldü. Kır’ın otomobilini tamir için kriko ile kaldırıp altına girdiği ve krikonun düşmesi sonucu ezilerek nefessiz kaldığı belirtildi (17,18) .
Olay 7: 12 Mayıs 2013 – Ziyamet’te akıl almaz bir iş kazası
KKTC’de, Yeşilköy-Ziyamet arasında bulunan ancak Ziyamet topraklarında olan işyerinde çalışan Mehmet Alioğluları (55), malzeme deposundan forkliftle çimento yüklü paletleri dışarı taşırken, bir ipin takıldığını görerek araçtan indi, İpi palet ile forklift arasından kurtarmaya çalıştığı sırada ise ip koptu ve forkliftin önündeki demir çatal Mehmetalioğulları’nın üzerine düştü ve hayatını kaybetti (19,20) .
Olay 8: 25 Temmuz 2013 – Alanya’da akıl almaz kaza
Alanya’nın Bucak köyünde İbrahim Çelik, otomobilinin patlayan lastiğini değiştirmek istedi. Lastiği söktüğü sırada krikonun kayması sonucu Çelik, otomobilin altında kaldı (21,22,23,24).
Olay 9: 19 Ağustos 2013 – Tamir için kriko ile kaldırdığı aracın altında kalarak hayatını kaybetti
Kütahya’nın Karsak Köyü’nde ikamet eden Ahmet Duran (35), minibüsünün lastiğini tamir etmek amacıyla aracını krikoyla kaldırıp altına yattı. Bu esnada krikonun kayması sonucu aracın altında kalan Duran, olay yerinde öldü (25,26) .
Olay 10 : 15 Mayıs 2014 – Kriko kaydı otobüsün altında kaldı Lastiğini değiştirdiği sırada otobüsün altında kalan tamirci hayatını kaybetti.
Osmaniye’nin Kadirli ilçesinde lastik tamirciliği yapan Zübeyir Dıraz (57), bir firmaya ait otobüsün ön tekerleğini değiştirmek için kriko yardımıyla tekerleğin bulunduğu yerden otobüsü kaldırdı. Zübeyir Dıraz daha sonra tekerleği değiştirmek için otobüsün altına girdi. Henüz belirlenemeyen sebeple krikodan boşanan otobüs o esnada lastik değiştirmeye çalışan Dıraz’ın üzerine düştü (27,28,29) .
Olay 11: 17 Ocak 2015 – Kocaeli’nde otobüsün altında kalan tamirci öldü
Kocaeli’nin Gebze ilçesinde krikonun kayması sonucu onarımını yaptığı otobüsün altında kalan tamirci Saffet Özer (55), hayatını kaybetti (30,31).
Hasköy Sanayi Sitesi ile Küçük Sanayi Sitesi’nin kesiştiği noktada aracına bakım yaptığı sırada otobüsün kayması sonucu aracın altında kalarak feci şekilde yaşamını yitirdi. Çevredeki esnafların anlattıklarına göre; otobüse kriko vuran Saffet Özer’in krikonun boşalması sonucu otobüsün üzerine düşmesi sonucu yaşamını yitirdi (32) .
Olay 12 : 18 Ocak 2015 – Tamirhanede TIR dorsesi kapağının altında kalan işçi öldü(33)
Adapazarı’nda tamirhanede çalışan 48 yaşındaki Erol İr, TIR kapağının tamir sırasında (dorsenin yaklaşık bir ton ağırlığındaki kapağı’nın) düşmesi sonucu ezilerek (iki büklüm) ölürken Niyazi A. adlı işçi yaralandı (33,34)
Bu olaylar nasıl oldu?
Hemen hemen hepsinin ortak yönü tek bir kriko kullanılması ve aracın ufak bir sarsıntısı sonucu krikonun devrilmesi nedeniyle çalışanları ya da tamir etmeye kalkışanların araçların altında kalmasıdır.
İş Güvenliği mevzuatı ne diyordu?
11 Ocak 1975 tarih ve 14765 sayılı RG’de yayınlanarak yürürlüğe giren (ve 25 Temmuz 2014 tarih ve 29069 sayılı RG’ ile de yürürlükten kaldırılan) İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği (İSİG) Tüzüğü’ne göre (Madde 365 ); Krikolar, yük kaldırılırken yere sağlam bir şekilde ve dik olarak konulacak ve yükler istenilen yüksekliğe kaldırıldıktan sonra, krikolar dayanıklı ve uygun takozlarla beslenmedikçe bu yüklerin altında veya üstünde çalışılmayacak ve yüklerin kriko ile indirilmesinde gerekli tedbirler alınacaktır.
Yeni mevzuat ne diyor?
Yürürlükten kaldırlan İSİG Tüzüğündeki gibi net bir hüküm yoksa da; 25 Nisan 2013 tarih ve 28628 sayılı RG yayınlanan “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”nde; “Yük kaldırmak için tasarlanmış seyyar veya sökülüp-takılabilir iş ekipmanlarının zemin özellikleri de dikkate alınarak öngörülen bütün kullanım şartlarında sağlam ve kararlı bir şekilde kullanılması sağlanır
Teknik zorunluluk olmadıkça kaldırılan yükün altında insan bulunmaması için gerekli tedbir alınır. Çalışanların bulunabileceği korunmasız çalışma yerlerinin üzerinden yük geçirilmez. Bunun mümkün olmadığı hallerde uygun çalışma yöntemleri belirlenir ve uygulanır.
Kaldırma aksesuarları bozulmayacak veya hasar görmeyecek şekilde muhafaza edilir.
Kaldırma ve iletme ekipmanlarının periyodik kontrolleri, makine mühendisleri ve makine tekniker veya yüksek teknikerleri tarafından (en geç yılda bir) yapılır.” denilerek genel bir önleyici hüküm getirilmiştir.
Kriko Stantları Nasıl Kullanılır?
Kriko stantları olarak bilinen genel metal aletler, araçlar altında çalışmak isteyenler için kritik güvenlik ögelerdir. Kriko stantları ile araçların güvenli kaldırılması ile istenen işler tamamlanırken, olası bir hata trajik felaketlerle sonuçlanabilir. Bazı basit adımlar izlenirse, kriko ve kriko stantları kullanan insanların potansiyel felaketleri önlenebilir.
- Bir düz çalışma alanını bulun(malı). Bir yokuşta veya diğer düzensiz yüzey üzerinde bir aracı kaldırmak son derece güvensiz bir durumdur. Çalışma alanının zeminin düz ve aracın altında kalan alanın doğru döşenmiş ve sıkıca desteklenmiş olduğundan emin olun(malı),
- Aracın (üretici tarafından verilen kullanma) kılavuzuna başvurun. Bir araç için hazırlanmış kullanım kılavuzunda, genellikle yerden aracınızı yükseltmek için güvenli uygulamalar hakkında bilgi vardır.
- Aracın boş ağırlığını (el kitabından yararlanarak) bulun ve krikoları doğru/belirtilen yerlere yerleştirin
- Aracın park frenini çekin. Bu durum kriko ile desteklenirken aracın kaymasını önler. Buna ek olarak, arabanın ileri ya da geri hareketini önlemek için, tekerleklerin her iki tarafına (ön ve arkaya) takozlar konulmalıdır. İleri veya geri hareket, araba sarsıntısı gibi nedenlerle krikonun düşmesi/devrilmesi olayı yaşanabilir. Sonuçta da yaralanma ya da ölümle sonuçlanabilen kaza(lar) olabilir. İş için kullanılacak araçlar – sağlam bir zemin, kriko ve kriko standlarıdır. Bu araçları akıllıca ve araç kütlesine göre seçin. Aracın altına krikoyu koymak, düzgün yerleştirmek ve yeterli yüksekliğe kaldırmak için planınızı yapın ve uygulayın, aracı yavaş yavaş kaldırdığınız gibi düzgün yerleştirilen kriko stantları üzerine yavaş yavaş indirin.
- Arabayı kaldırmak için bir zemin krikosu kullanın. Birçok araba fabrikasından standart kriko (bir makas krikosu gibi) ile birlikte gelir. Bunlar sadece acil durumlarda lastik değişimi içindir (standart kullanım için değildir). Düzenli işler için (ör:tamirhanelerde), bir zemin krikosu, hidrolik kriko arabası gibi (tüm araçları etkin bir şekilde kaldırabilecek) genel bir kriko kullanılabilir. Sadece beton gibi sağlam, düz bir yüzey üzerinde kriko kullanın. Krikoyu asla toprak, ıslak zemin, ya da sıcak asfalt üzerinde kullanmayın. Bu durum, kriko stantlarının arabanın ağırlığı ile toprağa gömülmesi, kayması, ve düşmesine neden olabilir.
- Kriko standını araç şasisinin sağlam, kullanma klavuzunda belirtilen (kaldırma için özel hazırlanmış) yapısal parçasının altında takın. Krikonun selesinin tam olarak oturduğundan emin olun. Genellikle araçlarda, krikoların konacağı tekerlere yakın bir yerde küçük bir çıkıntı olur.
- İlk krikoyu çıkarın ve aracın diğer tarafında bu işlemi tekrarlayın. böylece uzmanlar aynı boydaki en az iki kriko stantları kullanmanızı öneriyor. Bu durumda araç her iki tarafta eşit şekilde desteklenmiş olur. Kriko stantlarını test esin. Kriko stantları yerli yerinde olduğunda, krikonun hareket etmediğini ve sallanmadığını görmek için iki elinizle aracı itin. Eğer bir sallanma veya hareket gözlenirse, bu durum ortadan kalkana kadar ayarlamaları yapın (36) .
- Yedek güvenlik nesneleri ekleyin. Kriko stantları ve tekerlek takozları iyi denge sağlamak için olsa da, çalışma yerinde ilave güvenlik önlemleri almak gerekir. Yedek ya da arızalı lastiği altına koymak, aracın ağırlığına dayanabilecek uygun takozlar koymak gibi(37) .
Not: “Hidrolik Sistemler Hakkında Bilinmesi Gerekenler” için; Çalışma Ortamı (dergisinin) (Mayıs – Haziran 2006) Acil Müdahale Ekipleri ve “Hidrolik Ekipmanlarla Güvenli Çalışma” 86. Sayısına bakabilirsiniz (38) .
Sonuç ve öneriler
İş yerlerinde bir görev gerçekleştirilmeden önce (o görev/iş ile ilgili) güvenli çalışma prosedürleri oluşturulmalı ve güvenli çalışma prosedürleri takip edilmelidir.
Tehlikeli yüklerin/araçların/ekipmanların altına girecek olan çalışanlar, kullanılacak ekipman ve donanımları seçenler “tehlikenin farkında olmaları” için eğitilmelidir (40) .
İşe başlamadan önce “iki dakika düşün”, olası tehlikeler ve bunların risklerini belirlenmeli, olası riskleri kabul edilebilir düzeye indirecek önlemleri alınmalı, ya da bu önlemler alıncaya kadar işe başlanılmamalı.
Yaygın bir hikayeye göre Arşimet’in Romalı askerler tarafından öldürülmeden, son sözünün “Şekillerimi bozmayın!” olduğu anlatılır. Bir sorunu çözmek için düşünmenin, okumanın önemini vurgulamak için. Yukarıda özetlenen haberler okunmalı ve dersler çıkarılmalıdır (4) .
Yeterli güvenlik önlemi alınmayan yükün altına asla girilmemeli.
Krikorlar dayanıklı ve uygun takozlarla beslenmedikçe bu yüklerin altında veya üstünde çalışılmamalı (35) ,
Bakım ve onarım işi yalnız yapılmamalı.
İşçi Sağlığı ve Güvenliği Tüzüğü –güncellenerek- Yönetmelik şeklinde mutlaka yayınlanmalıdır.
Kriko’nun güvenli kullanımı konusunda yazılı ve görsel basında (kamu spotları gibi) bilinçlendirme eğitimleri verilmelidir.
* Kim. Müh., İş Sağlığı+İşletme Yönetimi Bilim Uzmanı Çalışma Bakanlığı Eski İş Güvenliği Müfettişi (1978- 1985) İş Güvenliği Uzmanı (A Sınıfı Sertifikalı) Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı Denetim Kurulu Üyesi
Kaynaklar
1.http://www.hse.gov.uk/statistics/overall/hssh1314.pdf
2.http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/bilim-teknik/194681/ Dunyadan_kendinizi_soyutlayamazsiniz_.html
3.http://www.bilgiustam.com/arsimet-archimedes-kimdir/
4.http://tr.wikipedia.org/wiki/ Ar%C5%9Fimet
5.http://tr.wikipedia.org/wiki/Hidroelektrik_santrali
6.http://www.ilkkimbuldu.com/krikoyu-kim-buldu/
7.http://www.hse.gov.uk/mvr/mechanical-repair/under-vehicles. htm
8.http://www.haberler.com/tamir-ettigi-kamyonet-sonu-oldu2968923-haberi/
9.http://www.pusulagazetesi.net/haber-2373-is_kazasi_1_olu. html
10.http://www.haberler.com/tamire-calistigi-kamyonun-damperialtinda-can-3237696-haberi/
11.http://www.aktifhaber.com/tamire-calistigi-kamyonun-damperialtinda-can-verdi-541886h-p2.htm
12.http://www.f5haber.com/tamire-calistigi-kamyonun-damperialtinda-can-verdi-fotohaber-32969/1
13.http://www.haberler.com/sanliurfa-da-is-kazasi-sonucu-birisci-yaralandi-3736842-haberi/
14.http://www.haberler.com/otobusun-altinda-kalan-servissurucusu-oldu-4004338-haberi/
15.http://www.haber3.com/kriko-canindan-etti-haberi-1692885h. htm#ixzz3T8dhevV9
16.http://www.iha.com.tr/haber-kriko-canindan-etti-255982/
17.http://www.haberler.com/kriko-dusunce-nefesi-kesildi4522399-haberi/
18.http://www.yaylahaber.com/osmancik/otomobilin-altindakalan-muhasebeci-oldu.htm http://www.osmancikgundem.com/?Syf=26&Syz=236751
19.http://www.gundemkibris.com/karpaz-yasta-57641h.htm
20.http://www.haberkktc.com/haber/ziyamette-akil-almaz-biris-kazasi-65819.html
21.http://www.trtturk.com/haber/alanyada-akil-almaz-kaza. html
22.http://www.gundemantalya.com/haber/Alanya-da-2-trafikkazasi-3-olu/400904
23.http://www.haberler.com/kriko-bosa-cikinca-arabanin-altindakalip-hayatini-4873407-haberi/
24.http://www.f5haber.com/gundem/alanya-da-akil-almaz-kazahaberi-3833/
25.http://www.haber7.com/genel-olaylar/haber/1064058-krikoylakaldirdigi-aracin-altinda-oldu
26.http://www.haberler.com/krikoyla-kaldirdigi-aracin-altindaoldu-4956837-haberi/
27.http://www.trthaber.com/haber/turkiye/kriko-kaydi-otobusunaltinda-kaldi-127668.html
28.http://www.milliyet.com.tr/otobus-lastigi-degistirirken-fecisekilde-osmaniye-yerelfotogaleri-3022235/
29.http://www.haberler.com/otobus-lastigi-degistirirken-fecisekilde-can-6033519-haberi/
30.http://www.haberler.com/otobusun-altinda-kalan-tamircioldu-6877812-haberi/
31.http://www.hurriyet.com.tr/yerel-haberler/Kocaeli-Haberleri/ kocaeli-nde-otobusun-altinda-kalan-tamirci-oldu_41550
32.http://www.gebzehaber.net/haber-12948- Sanayidefeciolumlukaza.html
33.http://www.mynet.com/haber/yasam/tamirhanede-tir-dorsesikapaginin-altinda-kalan-isci-oldu-1664583-1
34.http://haberciniz.biz/tamirhanede-tir-dorsesi-kapaginin-altindakalan-isci-oldu-3454336h.htm
35.http://www.bluelight.com.tr/pdf/kriko-tr.pdf
37.http://www.wikihow.com/Use-Jack-Stands
38.http://www.isguvenligi.net/acil-mudahale-ekipleri-ve-hidrolikekipmanlarla-guvenli-calisma/
39.http://www.hseni.gov.uk/hsg261_health_and_safety_in_ motor_vehicle_repair_and_associated_industries.pdf
- http://www.msha.gov/fatals/2010/FAB10m21.asp
(Tablo ve görsellere PDF üzerinden ulaşabilirsiniz.)