Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü’nde 1983- 85 yıllarında İş Sağlığı master’i yaparken parlayıcı – patlayıcı, zararlı ve/veya tehlikeli kimyasal maddelerin çalışma ortamında bulunmasına izin verilebilecek değerleri / konsantrasyonları (MAK, TLV vb. değeri) karşılaştırırken, çoğu kez Amerika Bileşik Devletlerinin (ABD) İş Sağlıgı ve Güvenliği Ulusal Enstitüsü (NIOSH), Bileşik Devletler İş Güvenliği ve Sağlığı Kurumu (OSHA) ve Amerikan Devlet Endüstriyel Hijyen Konferansı (ACGIH) gibi kurumların standartlarının yanında, İngiltere ve Almanya gibi batı Avrupa ülkelerinin ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) MAK değerlerine bakar idik. Çoğu kez de gerek ülkemizdeki tüzük ve yönetmeliklerde belirtilen MAK değerlerle, batılı ülkelerin ilgili kurumlarınca ilan edilen değerlere göre SSCB’nin değerleri daha düşük kalırdı. Sanki Sovyetler Birliği’nde çalısma ortamı havasında batılı ülkelere göre daha az kimyasal maddenin bulunmasına izin veriliyordu. Bu durum rehber hocam Sn.Prof.Dr. İsmail Topuzoğlu’nun derslerinde degerlendirilirken, hocamın bir sözü o günden bugüne hiç aklımdan çıkmadı. “Arkadaşlar bu ülkede gerçekten işyerlerinde, çalışma ortamında kimyasal madde konsantrasyonun bu değerlerin altında tutabiliyorlar mı?
Elimizde yeterli veri / bilgi yok, keşke böyle olabilse.” Hocamız konulara bilimsel bir kuşkuculukla yaklaşmamızı da bize öğretiyordu.
22-28 Temmuz 2010 tarihleri arasında bir tur şirketinin organizasyonu ile Rusya’nın Moskova ve St Petersburg şehirlerine (son derece memnun kaldığım) turistik geziye katılma fırsatım oldu. Her iki kentten çok etkilendim, çok beğendim. Hani halk arasında bir rivayet dolaşılır:
Çingene kızını prenses yapmışlar. Prenses bir ormandan geçerken çok güzel çam ağaçlarına gözleri takılır ve “Bu ağaçlardan da ne güzel elek olur” der. Benim de Rusya gezim biraz öyle oldu. Bir taraftan harika metro istasyonları, Kremlin başta olmak üzere müzeler, saraylar, Nazım Hikmet’in de yattığı ünlüler mezarlığı, caddelerin, sokakların temizliği, genişliği vb. Bir çok güzel şey insanı etkiliyor, büyülüyor, iyi ki gelmişim dedirtiyor.
Acaba iş sağlıgı ve güvenliği uygulamaları nasıl? Bir taraftan da Ülkemizde ve batı Avrupa Ülkelerinde sokakta gördüklerimle kıyaslıyorum.
27 yıl sonra hocam Prof.Dr. smail Topuzoğlu’na cevabım; hocam bir haftalık süre içinde Rusya’nın iki büyük kentinin sokaklarında gördüğüm iş güvenliği uygulamalarından bir iş sağlığı ve güvenliği uzmanı olarak memnun kalmadım.
İşte örnekler:
Moskova’da Kremlin Sarayı’nın içinde bir bina onarımı. İskelenin ara korkuluğu etekliği yok, işçilerin emniyet kemeri bulunmamaktadır.
St Petersburg’da cadde merdiven üzerinde bir montaj çalısması. Yoldan geçenlerin merdivene çarpma olasılığına karşı önlem alınmamış.
St Petersburg’da güzel bir caddenin kaldırımında onarım çalışması.
St Petersburg’da tramvay yolu bakım-onarım işçileri. Hava çok sıcak ve ayaklarında terlik.
* Kim. Müh., İş Sağlığı+İşletme Yönetimi Bilim Uzmanı Çalışma Bakanlığı Eski İş Güvenliği Müfettişi (1978-1985) İş Güvenliği Uzmanı (A Sınıfı Sertifikalı) Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı Denetim Kurulu Üyesi