Gerçekte çok masum gibi görünen şeker, kömür, odun tozları ve un, çoğu proseste uygun koşullara ulaştığında bir yakıt gibi patlayıcı özelliğe sahiptir. Toz patlaması yüzünden geçtiğimiz 10- 20 yıl içinde bir çok işçi öldü ve yüzlercesi yaralandı. Sorunun bir kısmı da toz patlamasının tehlikesinin tanınmıyor olmasından kaynaklanmaktadır. Araştırmalar gösteriyor ki, Kanada’daki “İşyerindeki Tehlikeli Maddeler Bilgilendirme Sistemi (WHMIS)” tarafından denetlenen malzeme güvenlik bilgi formları (MSDS) toz patlamasını tanımlamada yeterli olamamaktadır.
OSHA’nın da toz patlamalarıyla ilgili kesin bir standartı yok, ancak onların toz patlamalarında General Duty Clause da olduğu gibi kolaylıkla uyguladıkları birkaç standartları var. The Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) yanıcı tozları tehlike sınıfı içine alıyor. Ancak, Kanada’ da WHMIS de böyle bir sınıf yok, suppliers are required to declare all hazards of the product on MSDSs, as a condition of sale and importation. Bu gereklilik Controlled Products Regulations (CPR) da açıkça belgelendi (documented).
Toz patlaması riski altında bulunan endüstriler:
Yanma ve toz patlaması tehlikesi çeşitli endüstrilerde vardır. Bunlar arasında öncelikle şunları sıralayabiliriz:
- Metal üretim süreçleri
- Ahşaptan malzeme üretimi
- Kimyasal üretimi
- Yiyecek ve ilaç üretimi
- Tahıl ambarı
- Plastik ve silgi üretim fabrikaları
- Kömürle çalışan güç santralleri
Yanıcı metaryaller; kömür, kimyasallar, silgi, tahıl, şeker, un ve metal tozları içeren toz patlamalarıyla bağlantılıdır. Bir çok doğal ve sentetik organik maddeler ve bazı metaller, eğer toz formunda iseler, üretim sürecinde yanıcı toz formuna gelebilirler.
Toz nasıl patlar: Bir toz patlamasının oluşması için 5 durumun da aynı anda oluşması gerekmektedir. Bu beşli elemente “Patlama Beşgeni (explosion pentagon)” olarak bilinir.
- Yanıcı toz (yakıt)
- Ateşleyici kaynak (kıvılcım, ısı)
- Havadaki oksijen (oksitleyici)
- Toz dağılımı (hava içindeki toz bulutu)
- Toz bulutunun bir yerde hapsi (bina içinde ya da tavanda)
Bir bina, sınırlı bir alan içinde hapsolmuş toz bulutu bir ateşleyici kaynak ile buluştuğunda hızlı bir şekilde yanar ve patlayabilir. Bu durum yangınlara neden olabilir ve arkasından başka kaynaklarında yanmasına, binanın bir kısmının göçmesine neden olabilir. Ilk patlama bir ekipmanda bir alanda olur ve burada toz birikintisine, serbest toz artıklarına veya tüp ve boruların zarar görmesine neden olur.
İlk patlamanın etkisi nedeniyle havaya toz yayılacağından ikinci ve daha fazla patlamaları tetikleyebilir ve bu da oldukça yıkıcı olacaktır.
Firmalar ürünlerinin kullanımında tüm olasılıkları olabildiğince tahmin etmek zorundadırlar ve böylelikle zararı- incinmeyi önlemeye yardımcı olabilirler. MSDS’ler yanma-patlama gibi potansiyel tehlikelerin hepsini içermeli ve işçilerin güvenli çalışma ortamı için bunları bilmelerini sağlanmalıdır. Bu üretici firmaların sorumlulukları arasındadır.
İnşaat İşlerinde Asılmış Çalışma Platformu Kullanılması
Platformlardan sarkmış, yüksekte çalışan insanları görürüz, inşaatlarda, cam temizlerlerken veya onarım yaparlarken. Üzücüdür ki yılbaşından bir gün önce Ontario’da (Kanada) apartman inşaatının platformu yıkıldı ve 13 kat yere düştü. 4 inşaat işçisi öldü ve diğerleri ciddi bir şekilde yaralandı.
Çalışma platformlarında görevlerini güvenli bir şekilde yapmalarını sağlamak için Ontario Çalışma Bakanlığ (MOL) kış ayı boyunca bu işçilerle iletişime geçti ve inşaat sektöründeki tehlikeleri azaltmayı amaç edinen bir kampanya başlattı. Müfettişler inşaat alanındaki ve platformlardaki tehlikeleri saptadılar. Işçilere eğitim verildi ve düşmeyi engelleyici sistemler kullanılması sağlandı.
Antalya’da (Türkiye), asılmış çalışma platformlarından, iki işçi platformlara “asılarak” canlarını kurtarabildiler. Ama ne yazık ki, üçüncü işçi, onlar kadar “şanslı” değildi ve düşerek canından oldu. Üzülerek söyleyelim Çalışma Bakanlığı’nın engelleyici bir faaliyeti görülmedi.
Çalışma platformunun türleri : Asılmış ya da sarkıtılmış çalışma platformları yaygın olarak kullanılır. Bu platformlar çalışma yerleri, korkulukları içerir ve pencere temizliğinde, binaların dış bakım onarımlarında kullanılır.
Asılmış çalışma platformları yapı iskelesinin bir çok noktasında özelleştirilmiştir. Platformlar özel tasarımları ve işletme gereklilikleri vardır.
Tehlike: Asılmış çalışma platformlarındaki en önemli tehlike işçilerin yüksekten düşmesidir. Eğer çalışma basamağı (swing stage) yeterli sağlamlıkta değilse veya binaya desteklenmiş noktalarından kurtulursa işçiler düşebilir. Eğer çalışma basamağına yeterli bakım yapılmadıysa, kimyasallara maruz kaldıysa veya korozyona uğradıysa göçme tehlikesi vardır.
Tehlike kontrolü: İşverenler ve nezaretçiler işçilerin güvenliğini ve sağlığını sağlamak için her türlü önlemi almakla yükümlüdürler. İşçileri iskelelerde çalışırken düşmeden sakınacak tüm aletleri kullandırmak ve bu konuda yeterli eğitimi vermek zorundadırlar. İşçiler de, canlarını nasıl koruyacaklarını; platformu nasıl kontrol edeceklerini ve kullanacaklarını bilmek zorundalar.
Düşmeyi engelleyici sistemler:
- İşçiler platformlarda vücut tipi emniyet kemeri kullanmak zorundadırlar. Emniyet kemerleri platformdan bağımsız bir halata bağlanır.
- Uygun tasarım, yapı ve ekipmanların kullanımı: Tüm platformlar ve iskeleler üreticinin önerdiği ve standartlara uygun güvenlik ekipmanları ile donatılır.
- Platformlara fazla yük yüklenmemelidir.
- Ekipmanlar işçilere tehlikeye atmamak için bakımlarının yapılması sağlanmalıdır. Birden fazla platformu bulunan yapı iskeleleri, tüm güvenlik önlemleri alınarak tasarlanmalı ve kurulmalı. Kurallara uygun olup olmadığı kontrol edilmelidir.
- Güvenlik ekipmanlarının ve aletlerinin bakımı: İşverenler güvenlik donanımlarının, ekipmanlarının bakımını yaptırarak, iyi koşullarda kullanıma hazır halde tutulmalarını sağlamalıdırlar.
- Ekipmanların uygun denetimi: Yapı iskelelerinin ve platformlarının, yetişmiş işçiler tarafından her gün işe başlamadan önce ve her vardiya başlangıcında denetimi yapılmalıdır.
Büro İşlerinde Sağlıklı Kalmak Elinizde
Almanya’da 18 milyon işçi ofiste masa başında önlerinde bir bilgisayar ekranı ile çalışıyor. Ofis çalışanlar sandalyede oturarak ortalama 80.000 saat geçiriyor ve bunların %80’i her gün bilgisayar başında çalışmaktan sağlık sorunları yaşıyor. Üçte ikisi gerginlik, omuz ve boyunlardaki ağrılardan, yarısından fazlası sırt ağrılarından, %45’i de göz sorunu ve baş ağrısından yakınmakta.
Teknoloji kullanımı biz çalışırken bir şekilde değişiyor. Bilgisayarların ve e-postaların kullanımıyla, insanlar artık ofis içinde hareket etmiyor. Önceden hergün rutin yapılan görevler olurdu ofiste elden evrak iletmek, iş ile ilgili çalışma arkadaşlarıyla görüşmeler tartışmalar, karşılıklı iş paylaşımları… artık herşey “mause” ile bir tık yakınınızda. Hareket etmeye gerek yok.
Günlerinin çoğunu oturarak geçiren çalışanlara hareket etmeleri için önerilerde bulunmaktalar. Temele bilgi ofis içinde daha fazla hareket etmeyi sağlayacak mobilya tasarımı, düzeni yapılması gerektiğini vurgulamaktalar. İşçilerin çalışırken nasıl durmaları gerektiği ve sağlıklı kalmaları için hareketli olmaları önerilmekte.
* Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı Gönüllüsü
(Tablo ve görsellere PDF üzerinden ulaşabilirsiniz.)