Laboratuvar Çalışmalarının Tehlikeleri ve Riskleri

Başkası düştü mü “çürük tahtaya basmasaydı” deriz.

Kendimiz düşünce, bastığımız tahtanın çürük olmasından şikayet ederiz.

Cenab Şahabettin

Türkiye’deki gerek işyerlerinin gerekse üniversite, yüksek okul ve orta öğretim kurumlarının laboratuvarlarında çok sayıda bilim insanı, öğrenci ve çeşitli mesleklerde uzmanlar çalışıyor. Laboratuvar ortamı ve okulların işlikleri çalışmak için tehlikeli bir yer olabilir. Laboratuvar çalışanları kimyasal, biyolojik, fiziksel ve radyoaktif tehlikelerin yanı sıra kas-iskelet sistemi stresleri, elektriksel, mekanik veya diğer (basınçlı ekipmanlar ve gaz tüpleri vb.) işyeri tehlikeleri gibi sayısız, potansiyel tehlikeye maruz kalmaktadır. Birçok kişi, çalışma ortamındaki potansiyel tehlikelerin farkında değildir; bu da onları yaralanmalara karşı daha savunmasız hale getirir. Laboratuvar güvenliği, çok sayıda iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yönetmeliklerle yönetilir.

Laboratuvar ortamında en sık karşılaşılan acil durumları arasında, kimyasalların dökülmesi, yangın veya patlama, elektrik çarpması ve personel yaralanmaları bulunmaktadır. Laboratuvar kazalarının çoğu, zayıf planlama, risk değerlendirmesinin uygun yapılmaması veya dikkat eksikliği nedeniyle ortaya çıkar.

Kesikler laboratuvarda daha yaygın olsa da, göz yaralanmaları muhtemelen en sık görülen ciddi yaralardır.

Tüm laboratuvar yangınlarının% 67’sine elektrik panoları, kabloları ve ekipmanlardan kaynaklanan elektrik neden olmaktadır⁽¹⁾ .

Laboratuvarlarda çalışanlar, ayrıca kimyasallardan kaynaklanan ciddi kimyasal veya ısı yanıkları, solunum yolları rahatsızlıkları, kesikler ve çizikler, makinaların hareketli parçalarından kaynaklanan parmak, el yaralanmaları ve bulaşmadan kaynaklanan hastalıklara maruz kalmaktadır.

Laboratuvar kazalarının çeşitleri ve bunların nedenleri nelerdir?

Bu soru –herhalde- aşağıda belirtilen örneklerle daha kolay yanıtlanabilir.

02.04.2010 – Laborantın, işyeri araştırma geliştirme (ARGE) laboratuvarında beton mikserinin kapağı ile kazanı arasına sıkışması

Resim 1 – Beton Mikseri Resim 2 – Beton mikseri (pistonlu-kapaklı)

Ülkemizde yapı kimyasalları da üreten büyük ölçekli bir kimya fabrikasının ARGE laboratuvarında, homojen yapıda bir beton numunesi üretilmesi için, etkin bir karıştırma yapmak amacıyla kullanılan beton mikserinin kapağı, mikserin iç temizliği yapılırken operatörün üzerine aniden düşerek kapanmıştır. Operatör; mikserin kapak ile haznesi (kazanı) arasından laboratuvarda bulunan diğer çalışanlar tarafından, düşen kapak kaldırılarak kurtarılmıştır.

Bu iş kazası ya da çok ciddi olay incelendiğinde beton mikserinin, temizlik işleminin güvenli bir biçimde yapılabilecek şekilde tasarımlanarak, teçhiz edilmeden imal edildiği görülmüştür.

Arıza bulmayın, bir çare bulun. – Henry Ford

Oysa Makine Emniyeti Yönetmeliğine göre (R.G. 03.03.2009/27158); makinaların imalâtçıları veya yetkili temsilcileri tarafından, makinalara uygulanacak sağlık ve güvenlik kurallarını belirlemek için bir risk değerlendirmesi yapılması, makinalar daha sonra bu risk değerlendirmesi sonuçlarını göz önünde bulundurarak tasarımlanması ve imal edilmesi gerekiyordu.

Yukarıda belirtilen kaza ile ilgili düzeltici ve önleyici faaliyet olarak Henry Ford’un önerisi yerine getirilerek, imalatçı firmaya beton mikserlerinin kapağının ani kapanmasını önleyecek piston ilave ettirilmesi olmuştur.

29.12. 2008 – Los Angeles’ta bulunan Kaliforniya Üniversitesi Organik Kimya Bölümünde yangın

Kimyager Sheri Sangji, Kaliforniya Üniversitesi Organik Kimya Laboratuvarında, 29 Aralık 2008’de, tert-Butyllithium içeren bir reaksiyon üzerinde çalışırken, [Tert-Butyllithium veya kısaca t-BuLi piroforik olarak bilinir: havada kendiliğinden tutuşur.] 23 yaşındaydı ve lisans derecesini o yılın bahar aylarında kazanmıştı⁽²⁾.

Resim 3, 4 Kaza sırasında Sangji’nin çalıştığı düzenek ve tuttuğu şişe⁽²⁾

Sheri Sangji UCLA Moleküler Bilimler Binası’nda tert-Butyllithium içeren [iştah bastırıcı olarak vaat eden bir kimyasal üretmeye çalışıyordu ] bir reaksiyon üzerinde çalışırken;

cam saklama şişesinden, 60 ml’lik bir plastik şırınga ile, yaklaşık 53 ml yüksek oranda (piroforik) bir sıvı reaktif olan tert_Butillityum’u (n-pantan içerisinde %15’lik çözelti) çekilmek isterken, şırınganın pompasının şırınganın haznesinden çıkması sonucu reaktifin salınmasına neden olmuştur. Reaktif, deney sırasında üzerinde laboratuvar önlüğü olmayan ve bir (çok kolay tutuşan) kazak giyen Sangji’nin üzerine ve ellerine dökülmüş ve hemen anında tutuşmuştu^(3,4).

– Piroforik maddeler, karışımlar ve çözeltiler (sıvı veya katı) dahil olmak üzere, küçük miktarlarda olsa bile hava ile temas ettiğinde beş dakika içinde tutuşan maddelerdir.

Resim 5,6 – Sheri Sangji’nin kaza sırasındaki çalışma şekli⁽⁵⁾

Aynı laboratuvarda doktora sonrası (postdoctoral fellows) çalışma yapan iki kişiden biri Sangji’nin çığlığını
Baktığında Sangji’nin yanmakta olduğunu gördü. Laboratuvar önlüğünü Sangji’nin etrafına sarmayı denedi ama bu da ateş aldı (tutuştu). Oysaki Sangji’yi bir kaç metre ötede acil duş vardı ve acil duşa sokmayı düşünememişti (akıl edememişti).
Diğer postdoc acil servisi (911’i) aradı ve iki ay önce Sangji’yi araştırma görevlisi olarak kiralayan kimya profesörü Patrick Harran’nın bir kat yukarıda bulunan ofisine koştu.
Harran geldiğinde, Sangji’nin yerde oturduğunu, kollarının açıldığını/uzandığını, ve titrediğini görmüştü. Sentetik kazağı yanmıştı ve karnında büyük kabarcıklar oluşmaya başlamıştı. Cilt ellerinden ayrılıyordu.
Vücudunun yaklaşık% 43’ünde ikinci ve üçüncü derecede yanıklar oluşan Sangji on sekiz gün sonra 16 Ocak 2009’da, bu yaralanmaların sonucu öldü^(5,6).

Resmi ve adli kurumların yaptığı kaza inceleme ve soruşturmasında; kimyager Sheri Sangji’nin olay sırasında önlük giymediği, piroforik reaktifin transferi için kabul edilebilir prosedürleri takip etmediği ve reaktifin transferini yapmak için gerekli eğitimi almadığı, laboratuvar çalışmasına yönlendirilmeden önce kimyasallarla güvenli çalışma konularında eğitim verilmediğini vb. tespit edilmiştir⁽⁵⁾ .

Üniversite (college) dışındaki ilk yılında, Sheri Sangji iş(yerin)de ölümcül şekilde yandı. Ölümü akademisyenlere laboratuar personelini korumayı öğretecek mi?

Başkalarının yanılmalarından ders alan iyi yapar. – Latin Atasözü

13.04.2011 – Yale öğrencisi kimya laboratuvarında öldü

Resim 7: Saçlarını torna tezgahına kaptıran Michele Dufault (önde)

Amerika Birleşik Devletleri’nin Connecticut eyaletinin New Haven kentinde bulunan özel bir üniversite olan Yale Üniversitesi’nin Michele Dufault adlı bir kız öğrencisi, kimya laboratuvarında bir proje ile ilgili “ahşap işleme torna tezgahında (ahşap ürünleri kalıplamak için hızla dönen parçalara sahip büyük bir ekipman parçası) çalışırken saçlarını makinenin çok hızlı dönen bir aksamına yakalattı.” Doktor, ölümünün “boyun sıkışmasından kaynaklanan asfiksiden” kaynaklanan bir kaza olduğunu söyledi^(7,8,9).

Başkalarının kusurlarını tartarken, parmağıyla terazinin kefesine bastırmayan insan pek enderdir. -Baron Langenfauld

15.04.2013 – Deney tüpü yüksek lisans öğrencisini yaktı

Uludağ Üniversitesi (UÜ) Ziraat Fakültesi’nde, yüksek lisans öğrencisi Gıda Mühendisi Hande Özyürek laboratuvarda bölüm başkanı Prof. Dr. Ö.U. Çopur’un tahlil yapması için verdiği yağ numunesinin analizini yaptığı sırada, elindeki tüpün düşüp parlaması sonucu alevler arasında kalarak ağır yaralandı.

Hande Özyürek basına yansıyan ifadesinde;

“Analizin normal şartlarda iki kişi ile gerçekleştirilmesi gerekirdi. Ben bu tahlilleri tek başıma yapmak istedim. Çözülmesi için ısıttığım yağ bir anda alev alınca laboratuvarda yangın çıktı. Alevleri söndürürken gözüm çok tehlikeli olan n-Hekzan kimyasalına (CH₃(CH₂)₄CH₃ ) takıldı. Tüp içerisindeki bu gazı (kimyasalı) alıp uzaklaşmak istedim. Fakat elim yandığı için tüp içerisindeki gaz yere düştü ve parladı. Alevler bacaklarımdan itibaren beni sardı. Çok korktum. Koşarak laboratuvardan uzaklaştım. Sonra üzerimdeki alevleri Araştırma Görevlisi Günsu Barışık iki yangın tüpü ile söndürdü. Alevlere müdahale etmeyip hemen kaçsaydım yanmayacaktım” dediği belirtilmektedir ^(10,11,12) .

20.12.2013 Derste kafasına oksijen tüpü düşen Ayşegül komada

Çankırı Karatekin Üniversitesi Kimya Bölümü’nde yüksek lisans öğrencisi 25 yaşındaki Ayşegül Elmakuşu’nun üzerine sınıfta deney yaparken [iddiaya göre; kan şekerinin düşmesi sonucu bayılarak yere yığıldığı bir sırada], arkasındaki bir dolaba yaslanmasıyla; dolabın üstünde olan 28 litrelik yaklaşık 1.58 cm boyundaki oksijen tüpü devrilerek kafasına düştü. Düşen tüp kafatası kemiklerini kırarak Ayşegül Elmaskuşu’nun ağır yaralanmasına neden oldu^(13,14) .

04.03.2015 – Yalova’da deney yapılan laboratuvarda patlama: 1 öğretmen yaralandı

Yalova’da Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nin laboratuvarında bir lise öğretmeni kimya dersi sırasında deney yaparken meydana gelen patlama sonucu yaralandı

Resim 8,9 – Laboratuvarda sodyumun yaktığı yerler

Patlamanın, kimya öğretmeni Mustafa Keskiner’in öğrencilere bilgi verirken sodyumun suyla temas etmesi sonucu meydana geldiği belirtildi. Patlama nedeniyle öğretmen Mustafa Keskiner’in elinde ve yüzünde yanıklar oluştu^(15,16).

15.05.2018 – Gümüşhane Üniversitesi’ndeki merkez laboratuvarda meydana gelen patlamada 3 kişi yaralandı.

Resim 10 – Gümüşhane üniversitesinin laboratuvarı, patlama sonrası

Patlama; ana kampüs içindeki Sağlık Bilimleri Fakültesi laboratuvarında kimyasal maddelerin ayıklanması sırasında meydana geldi.

Patlamada, laboratuvarda görevli teknisyenler Levent Coşkun (33) ve Ramazan Kırma (31) ile öğretim görevlisi Yakup Özdemir (34) yaralandı ^(17,18,19).

14.11.2018 – Üniversite laboratuvarında oksijen tüpü patladı: 3 yaralı

Resim 11 – Oksijen tüpünün patlaması

Biruni Üniversitesi ana yerleşkesinde; laboratuvarda öğrencilerin deney yaptığı sırada oksijen tüpü patladı. Patlamada 3 kişi yaralandı. Yaralıların elleri ve yüzünde yanıklar oluştuğu öğrenildi ^(20,21,22) .

Ne yazık ki ülkemizde işyeri ve üniversite laboratuvarlarındaki yangın, patlama gibi ciddi kazaların araştırma ve/veya soruşturma raporları yayınlanmadığı için gerçek nedenlerini öğrenip bunlardan gerekli dersleri çıkartamıyoruz.

18.08.2019 – Sakarya’da okulu su bastı! Zehirli gaz paniği…

Resim 12- İçinde karpit bulunan atölyeyi sel sularının basması

Sakarya’nın Karasu ilçesinde Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesinin bodrum katını yağış sonrasında su bastı. Okulun bodrum katındaki metal bölümü öğrencilerinin kullandığı atölyede bulunan ‘Karpit’ adlı kimyasal maddenin [kalsiyum karbür CaC₂] su ile teması sonucunda zehirli gaz açığa çıktı^(23,24) .

Kutu 1

Lityum, Sodyum, Potasyum, Kalsiyum, Rubidyum, Sezyum vb.leri suya duyarlı maddelerdir. ASETİLEN GAZI Karpitin su ile teması sonucunda elde edilen bir gazdır. … CaC₂ + 2 H₂O = C₂H₂ + Ca(OH)₂ + ısı (Kalsiyum karbür + Su = Asetilen gazı + Sönmüş kireç kcal ısı). Bu yanma sonunda cüruf ve ısı açığa çıkar.

Yasa Ne Diyor? Ne Yapmalı?

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa göre; üretim ya da imalat yapan işyerlerinin, devlet veya vakıf üniversitelerinin ve hatta orta öğretim kurumlarının laboratuvarlarının yöneticileri (işveren veya işveren vekilleri); iş sağlığı ve güvenliği yönünden, çalışma ortamında (laboratuvarlarda ve işliklerde), çalışanların maruz kaldığı (kalabileceği) riskleri belirleme (değerlendirilme), karşılaşılacak ciddi ve yakın tehlike, sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler konularında onlara bilgilendirilme yapmakla yükümlüdür.

Bu bağlamda çalışanlar ise; kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemek, İşyerindeki (laboratuvar ve işliklerdeki) makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer araçları kurallara uygun şekilde kullanmakla yükümlüdür.

Laboratuvarlarda yapılacak genel risk değerlendirmesinde “fine kinney metodu” kullanılabilir. Bu veya uluslararası kabul görmüş benzer bir yönteme ilave olarak, özellikle araştırma laboratuvarında yapılan –yukarıda özetlenen kaza örneklerine benzer – yeni deneme veya deney öncesi yapılacak olan o işe özgü “olursa ne olur (what if)” ya da “iş güvenliği analizi (İGA/JSA)” gibi metodlar kullanılarak risk değerlendirilmesi de –ayrıca- yapılmalıdır.

Olursa Ne Olur? (What İf?) metodu

Bu metod işlemlerin herhangi bir aşamasında uygulanabilir ve daha az tecrübeli risk analistleri tarafından yürütülebilir.
Genel soru olan “Olursa Ne Olur?” ile başlar ve sorulara verilen cevaplara dayanır.
Aksaklıkların muhtemel sonuçları belirlenir ve sorumlu kişiler tarafından her bir durum için tavsiyeler tanımlanır

İş Güvenliği Analizi JSA ( Job Safety Analiysis)

Bir iş güvenliği analizi (JSA) kabul edilen güvenlik ve sağlık ilkeleri ve uygulamalarını belirli bir görev veya iş operasyonuna entegre etmeye yardımcı olan bir prosedürdür. Bir İGA/JSA’da, yapılacak olan işin her temel adımı (basamağı), bu adımlardaki potansiyel tehlikeleri tanımlamak ve işi yapmanın en güvenli yolunu önermektir.

Bir İGA/JSA yürütmedeki dört temel aşama:

Analiz edilecek işi seçme
İşi adım adım dizme
Potansiyel tehlikelerin belirlenmesi
Bu tehlikelerin üstesinden gelmek için önleyici tedbirlerin belirlenmesi ⁽²⁵⁾ .

İşverenlerin, laboratuvarda yapılacak çalışmaların ve ilgili yönetmelik ve standardının tüm yönlerini ele alan yazılı bir Kimyasal Hijyen Planı (KHP/CHP) geliştirmesi ve yürütmesi gerekmektedir. Bir KHP/CHP, “çalışanları belirli bir işyerinde kullanılan tehlikeli kimyasallarla ilişkili sağlık tehlikelerinden korumaya yarayan politikaları, prosedürleri ve sorumlulukları belirten” yazılı bir programdır⁽²⁶⁾ .

Ağlarsa anam ağlar, başkası yalan ağlar – Atasözü

Laboratuvar Çalışanları Ne Yapmalı?

Kendini Korumalı!

İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili belirlenmiş tüm talimatlara uymalı.

Tüm güvenlik cihazlarını ve risk değerlendirmesinde belirlenen kişisel koruyucu donanımı (KKD) uygun şekilde kullanmalı/giymeli.

Kendilerinin veya başka bir kişinin sağlığını ve güvenliğini riske atmamalı.

Gerektiğinde veya şüphe duyduğunda yeni bir şey (çalışma) yapmadan önce gerekli bilgi veya tavsiyeler alınmalı.

Hava, su, açık alev, statik elektrik vb. temas ettiğinde yanan kimyasallarla çalışılan yerlerde alev almaz (aleve dayanıklı) laboratuvar önlükleri giyilmeli.

Koruyucu kıyafet ve ayakkabı giyilmeli, sandalet veya açık ayakkabı giyilmemeli.

Laboratuvar ortamına göre, özellikle kimyasallarla ilgili laboratuvarlarda; asla kozmetik uygulanmamalı, yüze, ağza ve göze asla dokunulmamalı.

Yaralanmayı önlemek için uzun saçlar geriye bağlanmalı, bol kıyafetler, fularlar vb. kullanılmamalı.

Laboratuvarlarda yiyecek ve içecek (su şişesinden içmek dahil) tüketilmemeli, sigara içilmemeli. Herhangi bir şey yemeden, içmeden önce eller iyice yıkanmalı.

Acil durum ve tahliye prosedürleri öğrenilmeli (bilinmeli); acil durumlarda ve tahliye uygulamaları (tatbikatları) sırasında, laboratuvarda hızlı ve dikkatli bir şekilde hareket edilmeli, koşulmamalı.

Yaralanma, hastalık ve olayla ilgili tüm kazaları ve ramak kala olayları –yönetime- rapor edilmeli ve kaydedilmeli.

Yapacağı iş için doğru olan kişisel koruyucu donanımları kullanmalı. Kullanacağı malzeme ve / veya maddeye göre (o kimyasalın güvenlik bilgi formunda belirtilen) kimyasal koruyucu eldiveni seçmeyi unutmamalı.

Alet, cihaz, telefon kullanmadan ve laboratuvardan çıkmadan önce eldivenlerini çıkarmalı.

Laboratuvarlarda Potansiyel Tutuşturma Kaynakları

Bunsen brülörleri ve hamlaçları, elektrikli ekipman, yağ banyoları, fırınlar, yanıcı solventler, hava ve su reaktif kimyasallar ve statik elektriktir.

Güvenli (Tedbirli) Uygulamalar

Açık alev kullanımı en aza indirilmeli.

Isıtma mantoları gibi elektrikli ısıtma kaynakları kullanılmalı.

Açık alev kullanılıyorsa, yanıcı maddeler derhal bölgeden çıkartılmalı.

Yangını Önlemek

Yanıcı sıvı kapları daima kapalı tutulmalı.

Aktif olarak kullanımda olmayan yanıcı maddeler; yanıcılar için yapılmış bir saklama dolabında depolanmalı.

Laboratuvardaki yanıcıların miktarı en aza indirilmeli.

Yanıcı sıvı transferi için uygun topraklama ve kısa devre bağlantıları kullanılmalı.

Su ve hava ile reaktif kimyasalları inert bir atmosferde eldivenli hacimde (a glove box) kullanılmalı.

Yanıcı maddeler laboratuvarda depolanması en aza indirilmeli (kağıt, karton kutular, vb.)

Yağmurlama başlıkları’nın 46 cm (18”) altına veya tavanın boşluklarında 61 cm (24”) aşağıya hiçbir şey saklanmamalı/konulmamalı.

Yangın Hasarını En Aza İndirin

Acil durum ekipmanları -her zaman – erişilebilir (ulaşılabilir) tutulmalı.

Yangın alarm butonlarının, yangın söndürücülerin, güvenlik duşlarının, elektrik panellerinin, tahliye yollarının ve toplanma noktalarının yerleri bilinmeli ve yangın yapıları kapalı tutulmalı

Yangın Söndürücüler:

Söndürmek üzere tasarlandıkları yangın türlerini belirtmek için açıkça etiketlenmiştir.

Aylık görsel denetimi ve yıllık bakım ve onarımı yapılmalı.

Laboratuvardaki herhangi bir noktanın 15 m içinde ve laboratuvar çıkışında ABC sınıfı taşınabilir söndürücüler bulundurulmalı.

Kimyasalların Depolamasında “Yapılmaması Gerekenler”!

Göz seviyesinin üzerinde, herhangi bir kimyasal madde depolamaktan kaçınılmalı

Uyumsuz kimyasalları birlikte depolamamalı.

Kimyasalları ısı veya güneş kaynaklarının yakınında saklanmamalı.

Kimyasallar davlumbazların içinde veya asitleri metal raflarda saklanmamalı.

Herhangi bir şeyi, özellikle cam şişeleri yerde (zeminde) saklamaktan kaçınılmalı.

Cam Eşya

Tüplerin cam malzemeye yerleştirilmesi için doğru teknikler kullanılmalı.

Cam eşya, iş için tasarlanmadığı ve uygun şekilde korunmadığı sürece asla basınç altında veya vakum altında kullanılmamalı.

Çatlamış veya kırılmış cam kaplar elden çıkarılmalı.

Kırık camlar her zaman cam çöp kutusuna veya keskin atık çöp kutusuna atılmalı. Genel çöp kutusuna atılmamalı.

Dökülmeler

Dökülenler hemen – o kimyasalın güvenlik bilgi formunda belirtildiği şekilde- temizlenmeli ve kimyasal atık toplama kaplarına konulmalı.

Gaz Tüpleri

Basınçlı gaz tüplerinin güvenli depolanması ve kullanılması ile ilgili eğitimi olmayan çalışanlar bu tüpleri asla kullanmamalı. Laboratuvardaki sayıyı en aza indirilmeli. Mümkün olduğunda dışarıda saklanmalı. Silindirler ağırdır, kullanım sırasında düşmesi size ciddi zarar/hasar verebilir, sağlık tehlikesi oluşturur. Kullanım sırasında devrilmemeleri ve düşmemeleri için zincirlendiklerinden emin olunmalı. Sadece bir silindir taşıma arabası ile taşınmalı (hareket ettirilmeli). İlgili gaza uygun regülatörler ve (alev geri tepme valfi gibi) kontrol ekipmanları kullanılmalı. Silindir sızıntı yapıyorsa sonuçları göz önünde bulundurulmalı.

Kriyojenik

Sıvı gazlar aşırı derecede soğuktur ve yanıklara neden olabilir. Sıvı gazlar buharlaşır ve çoğu boğulmaya neden olabilir. Kriyojenleri asansörde taşınması gerekiyorsa, takip edilmesi gereken özel prosedürler vardır – amirinizle veya teknik personelin kıdemli/deneyimli bir üyesiyle konuşulmalı. Bunları kullanmak için ilgili çalışanlar özel eğitim almalı.

Kriyojenik sıcaklık” (Amerika Kriyojenik Topluluğu) tarafından -140°C ve altı sıcaklıklar olarak tanımlanmıştır.

Elektrikli Ekipman

Kullanmadan önce her zaman elektrikli ekipman gözle kontrol edilmeli, belirgin aşınma veya kusurlar aranmalı. Tüm taşınabilir elektrikli cihazların güncel bir test/kontrol” etiketi bulunmalı ASLA arızalı ekipman kullanılmamalı.

Radyasyon

TAEK tarafından çok yoğun bir şekilde kontrol edilmektedir. Radyoaktif malzemelerin kullanımı, depolanması ve imhasıyla ilgili özel yönetmelikler ve tüzükler vardır.

Kullanım kontrollü alanlarla sınırlıdır. Sadece yetkili kişilerin radyasyon kullanmasına izin verilir.

Laboratuvar Ekipmanları

Laboratuvarda çalışacaklar, eğer eğitilmediyse ve çalışma yetkisi yoksa, hiçbir laboratuvar ekipmanını kullanmamalı.

Kendinizi yaralamanın yanı sıra çok pahalı hasarlara neden olabilirsiniz

İlk Yardım

Tüm laboratuvar çalışanları basit ilk yardım eğitimi almalıdır. Tüm kimyasal sıçraması için, 10 dakika boyunca bol su ile yıkayın. Cam gibi yabancı cisimlerin vücuda saplanmasından kaçınarak direk basınçla kanamayı kontrol edin.

Güvenlik Duşları ve Göz Duşları

Aşındırıcı veya gözleri veya cildi tahriş eden kimyasalları kullanan veya depolayan tüm laboratuvar alanlarında bulunmalı, her zaman kolay görülebilecek ve kullanılabilecek yer ve durumda olmalı, düzenli olarak (en geç 15 günde bir) kontrol ve test edilmeli. Laboratuvar çalışanlarına hangi durumda, nasıl, ne kadar süre kullanılacağı uygulamalı olarak gösterilmeli.

Sağlığını Korumak

Laboratuvar çalışanları arasında, kullanılan materyallere alerjisi olan(lar) varsa veya laboratuvarda çalışanları etkileyebilecek tıbbi bir durumdan muzdarip olanlar varsa (örn. diyabet veya epilepsi), amirin/yöneticinin onları bildiğinden emin olunmalı. Tetanoz aşısı gibi laboratuvarda çalışanların olması gereken aşılar sağlık birimince (işyeri hekimince) belirlenmeli ve her bir çalışana uygulanarak takibi yapılmalı⁽²⁶⁾ .

Sonuç ve Öneri

İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği’ne göre; kamu [NACE Kodu:85.42.01] yada özel öğretim kurumları [NACE Kodu: 85.42.03] tarafından verilen teknik ve mesleki ortaöğretim (ortaokul/lise) faaliyeti Tehlikeli İşler sınıfına girmektedir.

Kamu [NACE Kodu:85.42.01] ya da özel öğretim kurumları [NACE Kodu:85.42.03 ] tarafından verilen yükseköğretim faaliyeti Az Tehlikeli İşler sınıfına girmektedir.

Bu kurumlardaki laboratuvar faaliyetleri ayrı bir tehlike sınıfına sokulmamıştır. Laboratuvara yapılan risk değerlendirme ya da yaşanan kazaların sonuçlarına bakıldığından buralarda yapılan çalışmaları da “tıbbi laboratuvarların hizmetleri [NACE Kodu: 86.90.10]” ve “adli tıp laboratuvarlarının faaliyetleri’nde [NACE Kodu: 86.90.16 ]“ olduğu gibi Çok Tehlikeli İşler sınıfına dahil edilmesi gerekir.

Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde (Örneğin; teknik ve mesleki ortaöğretim ve yükseköğretim kurumları’nın laboratuvar ve işliklerinde] çalışacaklar, öğrenim görecekler, araştırma yapacaklar; yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu ve (mesleki ve akademik ünvanı ne olursa olsun) iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eğitimleri alması, bu eğitimlerin en geç 2 yılda bir yenilenmesi, yangın eğitimi ve acil durum tatbikatları ile alarm ve tahliye denemelerine katılması zorunlu olmalıdır. Laboratuvarlarda yaşanan kazaların tamamı –çoğunluğu çok basit önlemlerle- önlenebilirdir.

Kaynaklar

6.https://www.thestar.com/news/world/2014/03/30/a_young_lab_worker_a_professor_and_a_deadly_accident.html

13.https://www.sozcu18.com/aysegul-elmakusu-yogun-bakimda-14122h.htm