Zamana yüklenen anlam yapılan işe göre değişkenlik gösterebilmektedir. Mayıs ve haziran aylarına yüklenen anlam da Isparta gül emekçileri açısından farklıdır. Mayıs ve haziran ayları Isparta gül emekçileri için hasat mevsimi, yevmiyeli iş, sürekli iş ve bölgesel hareketlilik, sabah saat 4’te 5’te tarlada gül çiçeği toplamak, akşama kadar çalışmak anlamına gelmektedir. Özellikle bu aylarda bu bölgenin eksikliklerini saptamak, bu emekçilere ilgi çekebilmek gül emekçilerini anlamak açısından oldukça önemli olmaktadır.
Isparta gül sektörünü, gül emekçilerini anlayabilmek için öncelikle bölgedeki istihdamın yapısını ve bölgenin koşullarını anlamak gerekmektedir.
Gül Sektöründe Kadın- Erkek İstihdamı ve Cinsiyete Dayalı İş Bölümü
Isparta gül sektöründe cinsiyete dayalı işbölümü açısından tarım sektöründe kadınlar daha çok istihdam edilirken, tarıma kıyasla çok daha fazla gelir getirici sektör olarak görülen sanayide ise erkekler daha fazla istihdam edilmektedir. Tarım ve sanayi sektörleri içerisinde cinsiyet dağılımı farklılıkları yanı sıra cinsiyetler arasında hiyerarşi göze çarpmaktadır. Söz konusu bu hiyerarşi içerinde de en üst basamakta erkekler yer almaktadır. Tarımda kadın üretimi\dikimi yapmakta kantarcılarla iletişimi ise koca-baba\erkek sağlamaktadır. Dolayısı ile tarım sektörü için işin sonuca ulaşacağı ve kazanç elde edileceği en yüksek basamakta yine erkek yer almaktadır. Kültürün de etkisiyle; kadın ürettiği ürünün parasına kantarcı ile iletişim noktasında sahip değilken ev içi üretimde paranın idaresini yapmaya sahiptir. Senir bölgesindeki birçok kadın, gül çiçeği üretiminde tarladaki işinden ve içinde bulunduğu iş bölümünden mutlu olarak durumu kabullenmektedir. Bölgedeki cinsiyete dayalı iş bölümüne, ticaret ve aracılık işlerine kadın bakışını ise bu işi yapan bir kadının şu cümlesi “gül çiçeği üretimini annemden gördüğüm gibi devam ettiriyorum. Kocam da aldığı parayı bana veriyor ben evi geçindiriyorum, yetiyor bize ben para işlerinden pek anlamam kantarcıyı tanımam kocam tanıyor onları”ile özetleyebiliriz.
İşçi Ücretleri
Isparta gül sektöründe tarlada özellikle mayıs-haziran aylarında yevmiyeli emekçilere gereksinim duyulmaktadır. Mayıs-Haziran aylarında gereksinim o kadar artmaktadır ki bölgedeki herkes neredeyse bu işe yönelmektedir.
Gereksinim duyulan yevmiyeli emekçiler için ücretler günlük 35-45 TL arasında değişmektedir. Kadınlar; çocuklarını bırakacakları yer olmadığı için çocuklarını da kendileri ile birlikte tarlaya getirmektedir. Kadının bir taraftan tarlada çocuğuna bakıp emeğini böldüğünün düşünülmesi ücretlerin düşürülmesine mazeret olarak sunulmaktadır. (1)
Isparta gül sektöründe işçi ücretleri asgari ücrettir. Sanayi sektöründe çalışan işçilere ödenen asgari ücret tarım sektöründe kayıtdışı, yevmiyeli çalışanları cezbetmekte ve tarımda çalışanlar için sanayi sektörü daha sabit ve güvenli bir sektör olarak görülmektedir. Ücretler firma sahipleri, mühendisler için ise karlı ve oldukça gelir getiricidir. Bölgede sanayi sektöründeki firma sahibi, mühendis, yönetici gibi kadrolarda erkekler istihdam ederken, kadınlar cam tavan ile karşılaşmaktadır. Kadın kendine ancak başta ofis işleri olmak üzere hizmet sektöründe yer bulabilmektedir. Sanayi sektöründe kadın ve erkekler ile birlikte çocuk çalışanlar da yer almaktadır. Söz konusu bu çocuk çalışanlara paketleme ve üretim aşamasında yer verilmektedir. Bu alanda çalışan çocuklara verilen ücretler ise haftalık 40-50 TL arasında değişmektedir.
Sonuç ve Çözüm Önerileri
Isparta şehrinde gül, tarımdan sanayiye aktarılan ve turizmi destekleyen önemli bir üründür. Emekçiler açısından gelir getirici ve geçim sağlayıcı bir ürün olarak görülmemektedir. Sektör içerisindeki aksaklıklar ve bu işin sezonluk olması nedeniyle bölge halkı ikame gelir getirici ürünlere(elma) yönelmektedir. Gül çiçeği sektöründe çalışanların büyük bir çoğunluğunu emekliler oluşturmakta ve emekliler de bu işi ek gelir getirici bir iş olarak görmektedir. (2)
Bölgesel olarak tarımda eğitim politikalarının eksikliği sektörün eğitim ile geliştirilmemesi sektörün aksaklıklarına yol açmaktadır. Ayrıca tarlada, tarım sektöründe çalışanlar bu sektörde gelecek görememektedir. Gül emekçilerinin işlerinde gelecek görebilmesi için sektörün gerçek bir yapılanmaya ve desteğe ihtiyacı vardır. Bu desteklerin başında tarımda eğitim politikalarının oluşturulması, geliştirilmesi gelmektedir. Ayrıca bu eğitimlerin cinsiyet açısından dağılımın eşitliği sağlanarak yapılanması gerekmektedir. Gül sektöründe çalışanların ücretleri tekrar gözden geçirilerek enformallik üzerinde durulmalı, örgüt ve birlik olmanın gerekliliği bilinci hakkında eğitimler verilmelidir. Firmalara gerekli Ar-Ge çalışmalarını yapabilecekleri birimler oluşturulmalıdır. Çünkü mevcut yapı içerisinde en büyük aksaklıkların başında test kontrollerinin doğru yapılamaması ya da bu kontrollerin Türkiye dışındaki ülkeler tarafından yapılması gelmektedir. Mevcut yapı ile gül emekçilerinin geleceği sektörden uzaklaşmaya doğru gitmektedir. Bu durumun değişebilmesi için sektöre sonuç odaklı çözüm önerileri getirilmelidir. Buna ek olarak cinsiyetçi iş bölümünün engellenmesi, ücretlerin çalışma koşullarının ve olanakların geliştirilmesi gerekmektedir. Sektör zaman içerisinde mutsuz ve tatminsiz bir yapıda kalırsa; sektöre olan ilgi azalacak, emeğe verilen değer yok olacak ya da gelir 3-5 isim arasında bölüşülecektir. (3)
Şimdi sizlere anlatacağım
Bir yolculuğun öyküsü
İçinde bir sömüren var iki de sömürülen kişi
İyi gözlemleyin bu insanların tutumlarını!
Yabancı gelmese de yadırgamaya bakın!
Böyle alışılmış diye yormayın iyiye!
Kural böyle diye kurulup oturmayın!
En yalınkat en hurda olaylara değin
Gözaltında tutun her şeyi
Düşünün ille de böyle mi olmalı diye!
Hele sıradan bir şeyse gördüğünüz
Büsbütün üstüne varın!
Bir şey oldum bittim böyle mi olurmuş
Bu düzenbaz düzen bu hesaplı çapul
Bu ana baba gününde!
İnsanlar insanlıktan çıkmış diye
Üstüne kondurulmasın birde
BÖYLE GELMİŞ BÖYLE GEÇER DİYE!
Bertolt BRECHT
(Kuralla Kural Dışı Adlı Oyundan (4)
Kaynaklar:
(1) Kaynak; Fatma Vatan tarafından çekilmiştir.
(2) Kaynak; Isparta Valiliği Arşivinden alınmıştır.
(3) Kaynak; Fatma Vatan tarafından çekilmiştir. (4) Bertolt Brecht’den aktaran: Meryem Koray, Sosyal Politika, Ezgi Kitabevi, Bursa s.5.