«Güvenliğin bulunduğu yerde, her zaman iyi bir şans vardır»
«Yalnız düzen olan bir yerde, tehlike zamanında belli olur ve kolayca ortadan kaldırılır»
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) verilerine göre 2002-2012 yıllar arasında 10 bin 742 işçi öldü(rüldü). İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin (İSİG)( yazılı, görsel, dijital basından takip edip, emek-meslek örgütlerinden gelen bilgiler ve işçiler, işçi yakınlarının bildirimleri ışığında tespit ederek raporlaştırdığı) verilerine göre ise son üç yılda 3 bin 713 işçi yaşamını yitirdi. 12 yılda ölen işçi sayısı toplam 14 bin 455 oldu. Son yıllarda “İş Güveliği Uzmanı olmak zor dostum” dedirtecek iş kazaları olmaktadır. Son birkaç ayın –basına yansıyan- çok ciddi iş kazalarına bakmak bile bu ifadenin doğruluğunu kanıtlamaya yeter (1,2,3,4) .
Bir ülkede, bir iş yerinde iş sağlığı ve güvenliğinin (İSG’nin) ilk belirtisi “iş yeri temizliği ve düzeni”dir. Diğer bir ifade ile Japon’ların 5S olarak formülleştirdiği “tertip-düzen-temizlik”dir. İSG’nin belirtisinin yani iş yeri temizliği ve düzeninin iyi olmamasının en önemli sonuçlarından biri kişilerin hemzemin ortamda (aynı seviyede) düşmesidir. Türkiye’de İş Kazalarının %7.3 – 8.9’u iş yerlerinde aynı seviyede (hemzemin ortamda) düşmekten kaynaklanmaktadır (Tablo 1).
Çalışanlar Çalışma Ortamında Neden Kayar, Takılır ve Düşer ?
Kötü temizlik her yerde sorun oluşturur. Ama bir iş sahasının etrafındaki kötü temizlik çifte soruna –hem verimsizlik ve hem de iş kazalarına– neden olur. Her türlü karışıklık, yerinde olmayan her şey, bir tehlikedir. Gres – yağ lekeleri – döküntüleri, talaşlar – kırpıntılar, dağınık malzeme, ortalıkta yatan el aletleri – araçlar, atık kağıtlar, yerinde olmayan araçlar veya takozlar; tüm bunlar takılma tehlikeleridir ve aynı zamanda, bunların bir çoğu yangın tehlikesidir de. Kirli, dağınık – karışık, berbat tezgah veya makine burada çalışacaklar için potansiyel bir tehdit içermektedir.
2014 Türkiye’sinde İş yerlerinin Temizlik ve Düzeni Nasıl-ki ?
Özellikle küçük ve imalat yapılan iş yerlerindeki durum son derece kötü denilebilir. Yirmi’ye yakın çalışanı olan bir iş yerinin tuvalet ve çalışma ortamı’nın zemini günümüzdeki gerçek durumu özetleyen (sadece) bir örnek olarak verilebilir.
KKD’ler İçin Yer Belirlenmiş ve Kullanıldıktan Sonra Uygun Yerlere Bırakılmakta mı?
İş yerlerinde potansiyel tehlikelere karşı son çare olarak verilen Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD) kullanıldıktan sonra temiz ve düzenli olarak önceden belirlenen yerlere bırakılmadıkları –iş yerlerinde yine yaygın olarak- görülmektedir. Bu durumda bir sonraki kullanımları için temiz ve güvenilir olması beklenemez.
İş yeri Temizliği ve Düzeni Olmaz İse Ne Olur?
Birbirine benzeyen, son günlerde yaşanan şu olaylar bu sorunun yanıtını açık ve net olarak vermektedir.
Olay 1 / 16 Eylül 1995, Kocaeli
Gebze’nin Pelitli köyünde meydana gelen olayda İsvar fabrikasında işçi olarak çalışan 34 yaşındaki Allahverdi Bahadır, zeminin yağlı ve kaygan olması nedeniyle dengesini kaybederek yere düştü. Yere düşerken prese tutunmaya çalışan Allahverdi Bahadır’ın parmakları koptu.
Olay 2 / Bursa’nın İnegöl ilçesinde, 26 Nisan 2013 tarihinde, inşaat çalışmalarında montalama elemanı olarak çalışan 31 yaşındaki R.Toktaş, inşaat sahasında gezdiği sırada, toprağa dik vaziyette gömülü bulunan ucu sivri (8’lik) demir parçasını fark edemeyip üzerine bastı. Sivri demir, R.Toktaş’ın sol ayağına saplandı.
Olay 3 / Batman’da, 01 Temmuz 2013 tarihinde, İnşaatta çalışan kalıp ustası 26 yaşındaki H. Kaygusuz’un ayağına 6. kattan düşen 30 santimlik demir çubuk saplandı.
Olay 4 / Trabzon Arsin’deki mobilya atölyesinde, 28 Kasım 2012’de, ağaç biçmekte olan Z. Kara’nın kazağı hızara takıldı. Kara, kendisini hızardan kurtarmak isterken ayağı kayarak ağaç biçme hızarının üstüne düştü. Hızla dönen hızar, Kara’yı karın bölgesinden ikiye böldü (8,9,10,11) .
Olay 5 / Isparta Yeni Sanayi Sitesi’nde; 10 Eylül 2013’de kereste fabrikasında çalışan 42 yaşındaki Yaşar Ali İmre, hızar makinesinin başında çalışırken, ayağının kayması sonucu sırtını hızara kaptırdı. Hayatını kaybetti.
Kaymalar, Takılmalar ve Düşmelerin Başlıca Nedenleri
Bu olaylardan da anlaşılacağı gibi zemin yüzeyinin düzensizliği, zemin kaplamasının uygun olmaması, ıslak, yağlı, çamurlu, tozlu, talaşlı zeminler, seviye farklılıkları, kordonlara, kablolara takılma, zayıf aydınlatma ve temizlik & düzenin iyi olmamasıdır.
Düzensizliğin, Zayıf Temizlik ve Bakımın Sonuçları
İş yerinde iyi bir düzen işi kolaylaştırır. Düzensizlik işi bozar ve (yukarıda belirtilen olaylarda da görüldüğü gibi) iş kazlarını artırır [kayma(lar), takılma(lar), yangın(lar), kimyasal ve makine kazaları, elektrik sorunlarından kaynaklanan yaralanmalar, çarpışmalar ve düşen nesneler, diğer sağlık sorunları]. Düzensizlik hatayı gizler, görüşe engel olur ve tehlike yaratır. Bu yüzden, iş yerini temiz tutmak için daima zaman ayrılmalıdır. İlk adım her şey için bir yer belirlenmeli ve her şey de kendi yerinde olmalıdır. Stoklar, parçalar, araçlar- tüm bunlara ait bir yer olmalıdır. Bir şey kullandıktan sonra tekrar yerine konmalıdır. Sonra, ona gereksinim duyulduğunda, nerede kolayca bulunacağı bilinecektir. Onları aramak için parmaklar kesilmeyecek, ayaklara bazı malzemeler düşülmeyecek, takılıp düşülmeyecektir (14,15) .
Neden İyi Bir Temizlik Ve Düzen
İyi bir temizlik ve düzen; kalitenin, iş güvenliğinin, verimliliğin, temiz çevrenin sağlanmasına ya da iyileştirilmesine yardımcı olur. Kaza ve yangın tehlikesini ortadan kaldırır, güvenli, sağlıklı çalışma koşullarını sürdürür, zaman, para, malzeme, alan, ve eforu korur, verimlilik ve kaliteyi geliştirir, morali arttırır, iyi iş ilişkileri sağlar, ahenkli bir iş akışı sağlar, hataları meydana çıkartır, engelleri kaldırır ve tehlikeleri azaltır ve iyi işleyen bir organizasyonu yansıtır.
Yetersiz Tertip, Düzen ve Temizliğin Belirtileri Nelerdir ?
Çalışma zeminine bırakılmış eşya ve malzeme, yerine konmamış araç ve gereçler, hatalı istifleme alışkanlığı, kirli duvarlar, pencereler ve yetersiz aydınlatma, artıkların gerektiği gibi toplanmaması ve yangın tehlikesi’dir.
Kaymanın önlenmesi İçin; Döküntüler önlenmeli, olası döküntüler hemen temizlenmeli – süpürülmeli, sızıntıları onarılmalı, nesneler toplanmalı, kaymaya dayanıklı ayakkabılar giyilmelidir.
Takılıp Düşmelerin Önlenmesi İçin; Elektrik kordonları ve hava hortumları ortadan (geçişlerden) kaldırılmalı. Parçaları yürüş yoluna istiflenmemeli. Çekmeceler kapalı tutulmalı. Nesneleri taşırken dikkatli olunmalı. El aletleri yerli yerine konulmalıdır.
Düşmelerin Önlenmesi İçin; Merdivenlerde dikkatli olun (koşmayın, üç nokta temasını uygulayın). Merdivenleri güvenli kullanın. Zincir ve bariyerleri düşme önleyicilerle değiştirin Gerektiğinde düşme önleme ekipmanları kullanın.
Yangın Önlemek İçin; Parlayıcı ve yanıcı sıvıları uygun etiketlenmiş kaplarda depolanmalı, reaktif kimyasallar ayrı ayrı tutulmalı, yanıcı malzemenin birikmesi önlenmeli, yanıcılar elektrik ekipmanları ve sıcak malzemeden uzak tutulmalıdır.
Çıkışlar ve Yangın Ekipmanları (Donanımlar) ; Tahliye yollarını açık tut(malı), Acil durum çıkışlarını engellememeli, yangın söndürücülere erişilebilir olduğundan ve elektrik panolarının kolay açılabilir (& ulaşılabilir) olduğundan emin olunmalıdır.
Kimyasal Güvenliğin Sağlanması İçin; Kabların uygun şekilde etiketlenmiş olduğundan emin olunmalı, kablardaki hasar belirtileri kontrol edilmeli, gerekli KKD’ler giyilmeli, güvenli depolama ve taşıma (elleçleme) prosedürleri takip edilmeli, döküntüleri hemen temizlenmelidir.
Makine Güvenliği İçin; Makinelerin çevresi açık tutulmalı, kullanmadan önce makineler kontrol edilmeli, tüm korumaların güvenli bir şekilde faaliyet gösterdiğinden emin olunmalı, kilitleme- etiketleme prosedürleri takip edilmeli (uygulanmalı), makineler temizlenmeli ve el aletleri uzak tutulmalıdır.
Elektrik Güvenliği İçin; Elektrik kordonları kullanmadan önce kontrol edilmeli, prizleri veya devreleri aşırı yüklenilmemeli ve elektrikli ekipmanları temiz tutulmalıdır.
Kesikleri, Darbeleri ve Sıyrıkları Önleme İçin; Nesneler çıkıntılı bırakılmamalı, baş çarpma tehlikelerinin kaynakları yastıklanmalı, kırılan camlar derhal temizlenmeli, bıçaklar ve keskin aletleri uygun depolanmalı, eski bıçakları uygun şekilde atılmalı , keskin bıçakları kılıfında veya maket bıçağı gibi geri kabının içine çekilmelidir.
KKD Temizlik ve Düzeni İçin; Her kullanıştan önce KKD’leri kontrol edilmeli, KKD’leri düzenli olarak temizlenmeli, KKD’leri uygun depolanmalı (muhafaza edilmeli) ve gerektiğinde KKD’ler değiştirilmelidir (17,18,19).
Sonuç ve Öneriler
İyi temizlik-düzen & bakım iş yeri yangınları ve kazalarını önlemeye yardımcı olur.
İş yerini düzgün, temiz ve güvenli tutmak herkesin sorumluluğundadır.
İş yeri Yönetimince; iş yerlerindeki atelyeler, geçit, depo ve ambarlar ile bakım odalarının duvar, taban, tavan, pencere, kapı ve diğer yerleri, her zaman için temiz ve bakımlı bir şekilde bulundurulmalı, çalışılan yerler, günde en az bir kere temizlenmiş olmalıdır (Bu ifade ilgili yönetmeliklerde de yer almalıdır).
Unutulmamalıdır ki; zevk için temizlik ya da parlatma gibi etkinlikler de insana mutluluk verir, çünkü insan olmayan bir şeyi üretiyor ya da iyileştiriyor. Güzellik üretiminin kendisi mutluluk kaynağıdır.
Temizlik-düzen & bakım tehlikelerine karşı çalışanlar uyanık olmalı, dinlenmeye zaman ayırmalı, yeterince uyumalı, iyi bir yemek ve egzersiz düzeni olmalı, alkolün etkisi altında asla çalışılmamalı ve araç kullanmamalıdır.
Kaynaklar
- http://www.zaman.com.tr/ekonomi_12-yilda14-bin-455-isci-oldu_2255173.html
- http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ turkiye/52381/Mersin_de_katliam_gibi_kaza__10_ olu.html
- http://www.hurriyet.com.tr/ gundem/26045363.asp
- http://www.internethaber.com/ispartadakatliam-gibi-kaza-cok-sayida-olu-var-734978h.htm
- http://haberciniz.biz/insaat-alanindaayagina-demir-saplandi-2008150h.htm
- http://www.yildirimgazetesi.com/haber/ insaat_demiri_ayagina_sap-15839.html
- http://haberciniz.biz/altinci-kattan-dusendemir-cubuk-ayagina-saplandi-2135159h.htm
- http://www.haberexen.com/hizarmakinesinin-uzerine-dusunce-feci-sekilde-canverdi-173885h.htm
- http://www.aktifhaber.com/calisan-hizarinuzerine-dusen-marangoz-oldu-696194h.htm
- http://yerelhaber.com.tr/2012/11/
- http://www.viratrabzon.com/haber/gencmarangozun-korkunc-sonu-761.html
- http://www.trthaber.com/haber/turkiye/feciis-kazasi-100315.html
- http://www.haber7.com/genel-olaylar/ haber/1072214-ispartada-is-kazasi-1-olu
- Industrial Supervisor, December 1978, Volume 42, No.12 s.8-9.
- http://www.ccohs.ca/oshanswers/ hsprograms/house.html
- http://www.convergencetraining.com/slipstrips-and-falls.html
- https://osha.europa.eu/en/topics/accident_ prevention/hazards
- http://www.covwc.com/templates/System/ details.asp?id=48008&PG=resources&CID=30393
- http://www.ccohs.ca/oshanswers/ hsprograms/house.html#_1_1