Bir düştüğün yerde bir daha düşersen, bil ki kabahat sendedir.
Publilius Syrus
Hataların Kaynakları
Kalite konusunda endüstriyel uygulamalarda geniş deneyimi olan ABD’li Dr.Joseph Moses Juran [1904-2008] (1940) hataların büyük bölümünün, yaklaşık %85’inin “sistemden” (%15’i insandan) kaynaklandığını gözlemlemiştir. Bu alanda yine çok geniş deneyim sahibiolan Japon kalite devriminin mimarı (ABD’li) Dr.WilliamEdwards Deming [1900-1993] ise, daha da ileri giderek, bu oranı 1986 yılında yazdığı bir kitapta -Out of the Crisis -% 94 olarak vermiş, daha sonra çıkan bir kitabında ve seminerlerinde ise (1989) -hataların-% 98’i sistemden, % 2’sinin insandankaynaklandığını belirtmiştir [1].
1950’lerin başlarında Japonya’da bulunan Dr. Deming İstatistiksel Kalite Kontrol konusunda seminerler vermiştir ve Deming’in seminerlerinin ardından 1954 yılında bir diğer kalite kontrol uzmanı Dr. Joseph M. JURAN, JUSE tarafından seminerler vermek üzere Japonya’ya davet edilmiştir [2].
Dr. Edwards DEMING (1951);“Eğer beni dinlerseniz beş yıl içinde dünya’yı yakalayabilirsiniz, eğer dinlemeye devam ederseniz dünya siz yakalamak için çok uğraşır” demiştir [3].
Keşke!
Toplam Kalite Yönetimi’nin fikir babalarından olan Deming, 1950’li yıllarda bu konferansları(nı) pek çok ülkede vermiştir. Bu ülkelerin arasında Türkiye’de bulunmaktaydı. Türkiye’deki konferansa davet eden kişiye konferansı nasıl değerlendirdiği sorulduğunda; “İki metre boyunda uzun bir adamdı. Alaburus kesilmiş saçları vardı. İlginç şeyler söyledi…”diye yorumda bulunmuştur. Japonlar ise, aynı konuşmayı dinledikten sonra, “Önemli şeyler söylüyor, biz bunları uygulayacağız” demişler ve savaş sonrasında çökmüş olan Japon Endüstrisinin kalkınmasında bu yöntemi kullanmışlardır [3].
Kalite alanında devrim niteliğinde bir aşama kaydeden Japon firmaları, sistem geliştirmeyebüyük önem vermişlerdir. “Sürekli İyileştirme” ve “sürekli geliştirme” yaklaşımıyla, gerek üretim gerekse hizmet sistemlerini ileri düzeye getirmişlerdir [4].
Kısacası Japon’lar iyi öğrenciler olduklarını kanıtlamışlardır.
Biz aldığımız dersler sonucu iyi öğrenciler olabildik mi? Dünya’da ve Türkiye’de yaşanan birbirine benzeyen kazalardan dersler çıkartıp, bunların tekrarını önleyebildik mi ? Açıkçası iyi öğrenciler olabildik mi?
Acı dersler; güvensiz durum ve hareketler [1] 14 Aralık 2009 ‘da İngiltere–Cambirdge’de bir genç kız (Suzanne Cornwell, 18) bindiği go-kart’ın motoruna eşarpının takılması sonucu boğularak öldü [5,6].
[2] 17 Şubat 2010 tarihinde (16.30), (yıllık sıcaklık ortalaması 15-20 derece olan) Hong Kong’da (sıcaklıkların 6 derece kadar düştüğü ve o güne kadar kışın en soğuk günü oldu bir günde) bir go-kart pistinde 15 yaşındaki İngiliz öğrenci Amy Rose Coxall, arkadaşlarıyla yarışa başladı. Ancak 15 dakika sonra aniden yoldan çıkarak çimlik alanda durdu. Görevliler, aracı tekrar piste sokmak için gittiğinde, Amy’i bilincini yitirmiş bir halde buldu. Genç kızın mavi atkısıaracın açıkta duran motorunatakılmış ve Amy’i boğmuştu. Bilincini yitirmiş halde hastaneye kaldırılan Amy, tüm müdahalelere rağmen 45 dakika sonra yaşamını yitirdi. Doktorlar, ölümün boğulma nedeniyle gerçekleştiğini açıkladı[8,9].
{Kazanın olduğu dört yaşındaki pistteki güvenlik uygulamasında, binicilerin (sürücülerin) kask taktırıldığı ve piste girmeden -aracı kullanmaya başlamadan önce yazılı sınavdan geçirildikleri ve güvenlikle ile ilgili bir video izletilerek eğitim verildiği, uzun saçlı insanlara yarış öncesi saçlarını bağlamaları tavsiye edildiği belirtilmektedir 8,7.}
[3] 08 Nisan 2010’da Sidney’li tesettürlü 26 yaşında müslüman bir kadın (Mariam Dadoun)eşi ve iki çocuğu ile birlikte tatil yaparken Avustralya’nın Nelson Bay bölgesinde Port Stephens’da , eşarbının go-kartın motoruna dolaşması sonucu boğularak (boğazını sıkarak) yaşamını yitirmişti [10,11].
[4] 2001 yılında yine Hong Kong’un tatil cenneti Macau’da bir üniversite öğrencisi eşarbı go-kart motoruna (tekerleklerine) sıkışarak yaralanmıştı. 20 yaşındaki genç kızın beyninde kalıcı hasar meydana gelmişti [12,9].
[5] 31 Ekim 2010, saat 20:30’da’da Ankara’da AtatürkOrman Çiftliği’ndeki go-kart pistinde Sultan Öztemel’in atkısı tekerleklere dolanmış, kaskı da olan 24 yaşındaki kadın boynu kırılarak hayatını yitirmişti. [ 2009’da Denizli’de kask takmayan 12 yaşındaki Ayça Güney’in saçları aracınmotor miline dolanmış, başından ve kulağından yaralanmıştı. Kocaeli’nde ise 2008’de dokuz yaşındaki İrem Güneş’in saçı motora takılmış, kafa derisinin bir kısmı kopmuştu [13,14,15].]
[6] 8 Temmuz 2012 tarihinde Whiteland Raceway Park’ta [ABD, Indiana Eyaletinde] sürüş sırasında 19 yaşındaki Shelbi Crouch’un saçları go-kart aksına (dingil/mil) yakalandı ve bu korkunç kaza sonucunda, kafa derisinin bir kısmı yırtılmış ve kafatasında kırıklar oluşmuştu.
{Go-kart’larda arka dönen aksların uzun saç veya gevşek giysileri olan insanlar için tehlikeli koşullar yarattığı yıllardır bilinmektedir. ABD’de 1996 yılında, Tüketici Ürün Güvenliği Komisyonu (CPSC) yaralanma ve ölümleri önlemek için arka aks üzerinde koruyucu bir muhafaza yerleştirilmesi ile ilgili tüm go-kart üreticileri ve eğlence yeri parkı sahiplerini uyaran duyuru da yayınlamıştı [16,17].}
[7] 07.O2.2013 tarihinde (13:30) Sakarya’da (Adapazarıilçesinde)bir alışveriş merkezinin otoparkında oluşturulan pisttego-karta binen (Sakarya Üniversitesi (SAÜ) Çevre Mühendisliği üçüncü sınıf öğrencisi)Tuğba Erdoğan (24), hızla bariyere çarpınca başı koparak öldü. Genç kızın ölümünde iki şüphe var [20,21].
Sözlüsü ve arkadaşlarıyla birlikte çevreyolundaki bir alışveriş merkezinin bahcesinde bulunan go-kart pistine gelen Sakarya Üniversitesi öğrencisi Tugba Erdoğan, sürüş esnasında go-kartta atkısının aracın arka tarafında bulunan ve hareket etmesini sağlayan aks miline sarılması nedeniyle (başı koparak yaşamını yitirdi)kazanın meydana geldiği, Erdoğan’ın kaskının bulunmadığı ve go-kart kıyafetini de giymemişolduğu belirtildi [22,23,24].
Yerde bulunan kanlı kaşkoldaki düğüm ve kandan ilk tespitlere göre, kaşkolunun go-kart motoruna dolanarak (olaydan yarım saat önce bir kafeteryada boynunda yeşil kaşkol ile görüntülen) Tuğba’nın başının kopmasına neden olduğu değerlendirmesi yapıldı, ancak emniyet kemerinin yanlış bağlanmasının sorun olabileceği olasılığı da dikkate alındı.
SONUÇ : Go-kart kazalarından zamanında yeterli dersleri çıkartıp, iyi öğrenciler olmadık.
Genel Olarak Karnemiz Nasıl?
SGK’nınen son yayınlandığı (2011) iş kazası ve meslek hastalığı istatistiklerinde son dört yıla bakıldığında; (5510 sayılı kanunun 4-1/a m. Kapsamında aktif sigortalıların) iş kazası ve meslek hastalığı sayısı 2008’den 2010’a kadar bir azalma olmuşsa da 2011’detekrar yükselmiştir ( (Tablo 1).
. İş kazalarıyla meslek hastalıkları sayısındaki bu iniş çıkışlara karşın, aynı nedenle ortaya çıkan ölüm ve sürekli işgöremezlikler sürekli olarak artmaktadır. Kayıt dışının bu kadar yaygın olduğu ülkemizde, bu ikinci veriler çok daha önemlidir. Sürekli iş görmezlik’ler düzenli bir artışla 2008’de 1.452’den 2011 ylılında 2.093’e yükselmiştir (Tablo 2). İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölenlerin sayısı 2008’de 865 iken , (neredeyse düzenli bir artışla) 2011’de 1.710 olmuştur (Tablo 3). Dört yıl içinde artış %98.
Tablo 1-Türkiye’de iş kazası sayıları *
Tablo 2: 5510 sayılı kanunun 4-1/a maddesi kapsamında olan ve bir ücret karşılığıçalışan sigortalıların sürekli iş görmezlik sebebinin iş kazası ve meslek hastalığına göre dağılımı**
Tablo 3- 5510 sayılı Kanunun 4-1/a maddesi kapsamındaki aktifsigortalıların iş kazası vey meslek hastalığı sonucu ölümlerinölüm sebebine göre dağılımı**
Bu durum, iş kazaları ve meslek hastalılarını görüntüleyen ve bunları haberleştiren yazılı ve görsel basın mensuplarını ve Milletvekillerini çok etkilemiş, yıpratmış olmalı ki, 10 Ocak 2013’de TBMM’de kabul edilen 6385 sayılı Kanunla (RG:19.01.2013, sayı:28533) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda değişiklik yapılarak (Madde 15) bu Kanunun 40 ıncı maddesinin ikinci fıkrasında yer alan tabloya; (16) Basın Kartı Yönetmeliğine göre basın kartı sahibi olanlardan, basın ve gazetecilik mesleğinde fiilen çalışanlara 90 gün, (18) Türkiye Büyük Millet Meclisi Yasama organı üyeleri ile dışarıdan Atanan bakanlar’a 90 gün(prim ödeme gün sayılarına) fiili hizmet süresi zammı eklenmiştir.
Yıpranmanın önlenmesi için gerekli sistemi kurma ve organizasyonu yapma yerine (bir anlamda) tazmin edilmesi yolu tercih edilmiştir.
Dersimize çalışalım,
[1] Nisan 2009’da Kuzey Galler’de Dee nehrinin yakınında (Flintshire) bir endüstri bölgesi olan Deeside kentinde bulunan “Mainetti UK Ltd” adlı süpermarketlere elbise askısı üretimi ve geri dönüşümü yapan 200 işçinin çalıştığı bir işyerinde; hat üzerinde hiçbir acil durdurma sistemi (acil stop butonu) bulunmayana bir bant konveyörünün (uygun bir koruyucusu olmayan) dişli ve zincirlerine, bantın altına elbise askılarını boşaltmak için eğildiğinde, (zincir ve dişlinin altına) önce eşarpını, sonra saçlarını kaptıran Kelly Nield , eşarp ve saçlarını kurtarmak için yaptığı uğraş (savaş) sırasında sol elinin küçük parmağını da neredeyse kopacak şekilde yaralanmıştır. Bant konveyör, ortamın gürültüsünden dolayı bağırtısı zor işitilen Kelly Nield’in arkadaşları tarafından ana şalterden enerjisi kesilerek durdurulmuş, bulunan bir makas ile eşarp kesilerek –boğulmaya / ölüme ramak kala –ağır yaralı olarak dişlilerden çıkartılmıştır. Saçları kafa derisinden yüzülerek (mekanik koruyucusu olmayan)dişlileresarılı kalmıştır.
Kelly’nin uzun saçı, zincirin içine dolaştığında ve içerisine çekildiğinde at kuyruğu gibi bağlanmıştı. İş için özel bir üniforma ve kıyafeti , iş sağlığı ve güvenliği eğitimi de yoktu[26,26].
[2] 20 Aralık 2010 tarihinde İngiltere’nin Dartfordşehri yakınlarındaki Longfield ‘de bir maden ocağında (Pinden Quarry) Atık ve Geri Dönüşüm Şirketi’nin, koruyucusu olmayan bir konveyör bant silindirlerinin (valslerinin) birinde –taşeron çalışanı -Vladislavs Golovacs’ın kolunun kopması ile sonuçlanan başka bir iş kazası olmuştur.
Valslerdeki tıkanıklıkların giderilmesi için, koruyucu kafes çıkartılarak sistem çalıştırılmış ve kazalıya , olası tıkanıkların uygun , güvenli yollarla giderilmesi konusunda yeterli eğitim verilmemiş, bilinç oluşturulamamıştır. Oysa bu kaza(lar) tamamen önlenebilirdi [27,28]
Türkiye’den sadece bir makina (silaj makinası) çeşidi üzerinden acı örnekler (http://www.haberler.com/ silaj-makinesine/) :
[1] Köprübaşıilçesinde bir Mısırtarlasında çalışan üniversite öğrencisi mehmet zeki yıldırım (26), kolunu çalışmakta olan silaj makinesine kaptırdı ve olay yerinde kolu omzundan koptu [29].
[2] Nisan 2011’de İddiaya göre silaj makinesinde görevlendirilen Mehmet Zeki Yıldırım (iddiaya göre)makineyi nasıl kullanacağı öğretilmeden, makinenin başında görevlendirildi. Makinenin nasıl kullanılacağını kendisine anlatılmayan genç makinede işini yaparken birdenbire sol kolunukaptırdı ve kolu omzumdan koptu (Haber:12 Mayıs 2011).
[3] 03 Ekim 2011 Kayseri’nin Develi İlçesi,Gümüşören Köyünde çiftçilik yapan Cihan Mert (46) Silaj makinesinde Mısırsilajı yaparken, makinede oluşan tıkanıklığı gidermek için motoru durdurmadan ayağıyla makineye müdahale etmek istedi. Ayağını makinenin kesici ve kıyıcı bıçaklarına kaptıran Mert, kurtulmak isterken diğer ayağını da makineye kaptırdı. Ağır yaralı olarak makineden çıkarılan Mert, olay yerinde yaşamını yitirdi [31].
[4] 06 Ekim 2011 Sakarya’nın Karapürçek İlçesi’nde evlerinin bahçesindemısır ayıklamada kullanılan silaj makinesine kolunu kaptıran 51 yaşındaki İbrahim Keskin hastaneye kaldırılırken yolda öldü [32].
[5] 21 Temmuz 2012’de Niksar ilçesinde mısır silaj makinesine iki kolunu birden kaptıran işçi öldü [33].
[6] 21 Ağustos 2012 Samsun’un Vezirköprü ilçesinde ayağını silaj makinesine kaptıran genç 4 saat kurtarılmayı bekledi.
Samsun’un Vezirköprüilçesinde ayağını silaj makinesine kaptıran genç 4 saat kurtarılmayı bekledi. Bacağı diz altından kopan genç, ambulans helikopterle Samsun’a sevk edildi.
Vezirköprü’nün Kıranalan köyünde tarlada silaj makinesinde çalışan Sezgin Yılmaz (18), bir anlık dalgınlık sonucu sağ ayağını silaj makinesinin dişlilerine kaptırdı. Gencin yardımına koşan yakınları,durumu 112 ve jandarmaya bildirildi. Olay yerine gelen itfaiye, 112 Acil Servis ekipleri ile Samsun’dan çağrılan arama kurtarma ekipleri tarafından yaklaşık 4 saat süren çalışma sonrası silaj makinesi sökülerek Sezgin Yılmaz’ın sıkışan ayağı kurtarıldı. Ancak sağ ayağı diz altından kopan genç, Samsun’dan çağrılan ambulans helikopterle SamsunOndokuz Mayıs Tıp Fakültesi Hastanesi’ne sevk edildi [34].
[7] Gencin Kolunu Kaptırdığı Silaj Makinesiyle Hastane Yolculuğu 8 Saat Sürdü
07 Eylül 2012 Bursa’nın Kestel ilçesinde, kolunu silaj makinesine kaptıran 17 yaşındaki genç, 8 saatlik süren kurtarma operasyonunun ardından ameliyata alınabildi [35].
[8] 02 Ekim 2012 Sakarya’nın Akyazı ilçesinde kollarını ve bacaklarını silaj makinesine kaptıran çiftçi öldü [36]
[9] 20 Ekim 2012 Kütahya’nın Altıntaşilçesinin Üçhüyük köyündeki tarlada Mısırhasadı yapan İbrahim Alparslan, bacağını silaj makinesinin kesim bölümüne kaptırarak ağır yaralandı
[10] 20 Ekim 2012 Çevredeki vatandaşlar tarafından makinenin durdurulmasının ardından olay yerine gelen İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü ile 112 Acil Servis ekipleri, makineye sıkışan ve bacağının diz altındaki bölümü ezilen Alparslan’ı çıkardı [37]
[11] 19 Aralık 2012 Osmaniye’nin Kadirli ilçesinde mısır saplarını balya yapımında kullanılan silaj makinesine ayağını kaptıran gencin bacağı diz kapağından koptu [38].
Uygun ve yeterli koruyucusu olmayan makinalarda da çok ciddi kazalar olmaya devam etmektedir.
Bunun için de sadece bir örnek vermek yeterli olacaktır.
[12] Bursa’da bir boza fabrikasında çalışan N.A.(55), bir anlık dalgınlık ile(18.02.2013, saat 02.30’da) sağ elini bileğine kadar boza imalat tankerinin merdanesine kaptırdı[39].
Çalışma arkadaşları tarafından durdurulan tekneden, bileği ezilen, parmakları kırılan N.A.’yı ; yarım saat süren çalışma ardından itfaiyeciler, demir kesme testeresi ve levyelerle merdaneyi yerinden oynatarak elinin kıstırıldığı yerden kurtardı[40,41].
Tüm bu kazalar nasıl önlenirdi?
“İş ekipmanının hareketli parçalarıyla mekanik temas riskinin kazaya yol açabileceği hallerde; iş ekipmanı, tehlikeli bölgeye ulaşmayı önleyecek veya bu bölgeye ulaşılmadan önce hareketli parçaların durdurulmasını sağlayacak uygun koruyucular veya koruma donanımı ile donatılır” (İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği Ek-I m.2.8) . Ayrıca; “İşverence iş ekipmanını kullanmakla görevli çalışanlara, bunların kullanımından kaynaklanabilecek riskler ve bunlardan kaçınma yollarına ilişkin eğitim almaları sağlanır”( İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği m.11) kuralı uygulanabilseydi, yukarıda belirtilen tüm kazalar önlenebilir idi.
Nerde hata yapıyoruz?
Dr.Juran ve Dr.Deming’in hataların %85’inden fazlasının (hata %98) sistemden, %15’inden (hatta %2) azının da insandan kaynaklandığını belirtmelerinin aksine:
H.W.Heinrich, 1931 yılında yayımladığı “Industrial Accident Prevention A Scientific Appproach –Endüstriyel Kazaların Önlenmesi Bir Bilimsel Yaklaşım” adlı eserinde; Kazalrın %2 si önelemez, %50 pratik yöntemlerle önlenebilir, %98 önlenebilir tipte’ olduklarını belirtmişti. Aynı eserde kazaların % 88’inin kişilerin güvensiz hareketlerinden, %10’ da güvensiz mekaniksel veya fiziksel koşullardan kaynaklandığı kaydedilmişti (Bkz:Heinrich, H.W.Industrial Accident Prevention A Scientific Appproach, McGraw-Hıll Book Company, New York 1959 p,20).
Defalarca baskısı yapılan ve Talat Çiloğlu tarafından da Türkçeleştirilen Uluslarası Çalışma Örgütü (ILO)’nun “Accident Prevention A Workers’ Education Manual, Geneva 1961 –Kazalardan Korunma İşçi Eğitimi Elkitabı” (p.25)’nda da; “kazaların %85’i işçileri güvensiz davranışlarından, %15’i de teknolojik, mekanikveya fiziksel nedenlerden ileri gelmektedir” denilmekte.
Türkiye’de yıllarca iş kazasının nedeni olarak yukarıda belirtilen değerlendirmeler anlatıldı.
Ezberi bozan öğrenciler biz olamadık
Bir İSGİP Projesi takım lideri Antero Vahapassi’nin 28- 29 Eylül 2011, Zonguldak, Ereğli’de yaptığı “Olay Raporlama ve Soruşturma Yöntemleri” başlıklı sunumunda belirttiği gibi [42]:
Olaylar (ya da kazalar) kendiliğinden olmaz, bir nedeni vardır
- Endüstriyel kazalar işyerinde güvenli olmayan eylem ve koşulların sonucudur.
- Ancak, kazalar önlenebilir –durduk yere gelişen olaylar değillerdir.
- Genellikle birden fazla faktörün biraraya gelmesisonucu meydana gelirler. Bu nedenlerin üç ana başlığı şunlardır:
-Organizasyonel nedenler,
-Teknik nedenler ve
-Beşeri nedenler[42].
En sık karşılaşılan nedenler hangileridir?
İşyeri düzeyinde bile bazı standard yöntemleri kullanarak kök nedenanalizlerini tam olarak yapamadığımız için, diğer bir ifade ile gerçeği kendimizden bile sakladımızdan Türkiyeden bir oran verilemiyor. Bu nedenle bu soruyu Finlandiya’dan bir çalışma ile yanıtlayalım:
Finlandiya’da ölümle sonuçlanan tüm kazalar soruşturulmuştur ve üç neden grubuna yönelik aşağıdaki dağılım tespit edilmiştir [42]:
- Teknik ve fiziksel faktörler % 33,
- İnsanların eylemleriyle ilgili faktörler yaklaşık % 12, ve
- Organizasyonel faktörler yaklaşık % 49.
“Mümkün bir dünyada (âlem-i imkan) yaşadığımıza göre beşeri olan her kusurlu ve eksik fiili kemale erdirmek mümkündür” [43].
Evet, iş kazası bir yönetsel hatadır ve önllenebilir.
Ne yapacağız, nasıl iyi öğrenci olacağız ?
“Ortadan kaldır, asgariye indir, kontrol et”
AB Çerçeve Direktifi, Madde 6.2
- Risklerden kaçınma;
- Kaçınılamayan riskleri değerlendirme;
- Risklerle kaynağında mücadele etme;
- Özellikle işyerlerinin tasarımı, iş ekipmanının seçimi ile çalışma ve üretim yöntemlerinin seçimi konularında; bilhassa monoton işleri ve iş oranı önceden belirlenmiş çalışmaları hafifletecek ve bunların sağlık üzerindeki etkisini azaltacak şekilde bireye uygun hale getirme;
- Teknik ilerlemelere uyum sağlama;
- Tehlikeli durumları, tehlikeli olmayan veya az tehlikeli durumlarla ikame etme;
- Tutarlı; teknoloji, iş organizasyonu, çalışma koşulları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamıyla ilgili faktörlerin etkisi konularını kapsayan genel bir önleme politikası geliştirme;
- Bireysel koruyucu tedbirlerden ziyade toplu koruyucu tedbirlere öncelik verme;
- İşçilere uygun talimatlar verme, yöntemleri uygulanarak nerede ise birbirinin kopyası olan ciddi kazalar önlenebilir.
Kaynak
- Kavrakoğlu, Prof.Dr.İbrahim, Toplam Kalite Yönetimi, KalDer, Rekabetçi Yönetim Dizisi No:3 1996, s17
- http://www.sbe.deu.edu.tr/dergi/cilt4.say%C4%B12/4.2%20sozer.pdf
- https://www.slideboom.com/presentations/669864/TOPLAMKAL%C4%B0TE-Y%C3%96NET%C4%B0M%C4%B0-sunu
- Kavrakoğlu, Prof.Dr.İbrahim, Kalite , Kalite Güvencesi ve ISO 9000, KalDer Yayınları, Rekabetçi yönetim Dizisi No:1, Agustos 1996, s.21
- http://www.dailymail.co.uk/news/article-1235661/Teenage-girl-killedscarf-gets-tangled-kart.html
- http://www.mirror.co.uk/news/uk-news/teen-girl-strangled-to-death-asscarf-436991
- http://www.vosizneias.com/49901/2010/02/22/hong-kong-jewishschoolgirl-killed-in-go-kart-accident/
- http://www.dailymail.co.uk/news/article-1251923/British-schoolgirlstrangled-death-freak-karting-accident-Hong-Kong.html
- http://yasam.bugun.com.tr/go-kart-parkurunda,facia-haberi/93599
- http://www.smh.com.au/nsw/family-sees-mother-strangled-by-hijab-infreak-gokarting-accident-20100408-rvci.html
- http://en.wikinews.org/wiki/Australian_Muslim_killed_by_her_hijab_in_ go-carting_accident
- http://haber.gazetevatan.com/Motora_skisti_/288665/30/Haber
- http://www.sabah.com.tr/Yasam/2010/11/03/tekerleklere_dolanan_atki_ boynunu_kirdi
- http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleI D=1120623&CategoryID=97
- http://www.internethaber.com/go-kart-pistinde-feci-olum-307473h.htm
- http://www.kdlaw-blog.net/2012/07/11/a-go-kart-accident-in-indiana/
- http://www.kdlaw-blog.net/2012/07/11/a-go-kart-accident-in-indiana/
- http://haber.gazetevatan.com/Haber/513006/1/Gundem
- http://galeri.haberturk.com/gundem/galeri/423971-go-kart-pistindekorkunc-olum/1/54
- http://www.haberhurriyeti.com/HaberDetay/47548-Gokart-pistindeinanilmaz-olum.aspx
- http://gundem.milliyet.com.tr/go-kart-pistinde-korkunc-kaza-/gundem/ gundemdetay/08.02.2013/1665995/default.htm
- http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleI D=1124353&CategoryID=77
- http://www.trthaber.com/haber/gundem/go-kart-pistindeki-feci-kazadayeni-gelisme-77570.html
- http://www.timeturk.com/tr/2013/03/08/go-kart-pistindeki-feci-kazadayeni-gelisme.html
- http://www.mirror.co.uk/news/uk-news/kelly-nields-hair-torn-from-head1544625
- http://www.dailypost.co.uk/news/north-wales-news/2013/01/17/ north-wales-factory-fined-after-woman-has-hair-ripped-out-in-machine-55578- 32626875/ 27.http://www.newsshopper.co.uk/news/9717464.Waste_company_fined_after_employee_has_arm_ripped_off_by_machine/
- http://www.letsrecycle.com/news/latest-news/waste-management/ waste-company-fined-ps10-000-after-worker-loses-arm
http://www.haberajans.com/habereGit.php?haberUrl=http://www.haberler. com/kolu-nu-kaptiran-gence-chp-sahip-cikti-2721512-haberi/
- http://www.manisahaberleri.com/haber-detay.aspx?id=2787
- http://www.haberler.com/silaj-makinesi-can-aldi-3033356-haberi/
- http://www.haberler.com/kolunu-misir-ayiklama-makinasina-kaptiranciftci-3041995-haberi/
- http://www.haberler.com/misir-silaj-makinesine-iki-kolunu-kaptiran-isci3802431-haberi/
- http://www.haberler.com/silaj-makinesine-ayagini-kaptirdi-4-saat3880574-haberi/
- http://www.haberler.com/gencin-kolunu-kaptirdigi-silaj-makinesiylehastane-3920104-haberi/
- http://www.haberler.com/sakarya-da-is-kazasi-3982378-haberi/
- http://www.haberler.com/silaj-makinesine-bacagini-kaptiran-kisiyaralandi-4030373-haberi/
- http://www.haberler.com/silaj-makinesine-sikisan-bacagi-koptu4183076-haberi/
- http://www.habergazete.com/haber-detay/1/11773/Bir-anlik-dalginlik-ileelini-kaptirdi-2013-02-18.html
- http://www.haberpan.com/haber/bozacida-el-kurtarma-operasyonu
- http://www.haberhurriyeti.com/HaberDetay/48009-el-kurtarmaoperasyonu.aspx 42.http://www.mess.org.tr/content/eregli/4%20MESS_Incident%20Reporting%20and%20Investigation_28-9-2011_TR_son.pdf
43 http://www.zaman.com.tr/ali-bulac/demokratik-sinav-neolacak_2047596.html