Kim gençliğinde öğrenmezse, yaşlılıkta hiçbir bilgisi olmaz. Kim yaşlılığında öğretmezse, ölümünden sonra hiçbir anı bırakmaz.
Konfüçyüs
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 06-09 Mayıs 2018 tarihinde İstanbul Haliç Kongre Merkezi’nde “İş Sağlığı ve Güvenliğinde Koordinasyon ve İşbirliği” sloganıyla düzenlenen 9. Uluslararası İş Sağlığı ve Güvenliği Kongresi’nde, Başbakan Binali Yıldırım yaptığı konuşmada; iş hayatının tarihsel gelişimine bakıldığında, iş kazalarının yüzde 80-85 insan hatasından ve insan unsurundan kaynaklandığının görüldüğünü; insan hatasını önleyecek bir makinenin hala bulunamadığını; farkındalık oluşturmak, iş güvenliğinin önemini anlatmak ve iş sağlığının önemini vurgulamak için, insana yatırım yapılmasının gerektiğini” belirtmiştir(1,2) .
İsveç’te bulunan Uluslararası Denizcilik Örgütü’ne (IMO) ait Dünya Denizcilik Üniversitesi’nde (WMU) Denizde Can ve Mal Güvenliği Yönetimi konusunda ihtisas eğitimi aldığı(3) belirtilen Başbakan, anılan kongrede ayrıca;
“Biz tersanede gemi yaparken, çalışanlara baret giydirmek için alnımızın derisi çatlardı. ‘Bana bir şey olmaz’. Kardeşim sana bir şey olmaz deme, canın bu kadar ucuz değil, çoluğun var, çocuğun var, geleceğin var. Eldiven takmaz, baret giymez, güvertede çalışır kemer takmaz. Sürekli peşlerinden koşacaksın. Her an başında duracaksın” dedi (4,5,6,7).
Kongrede yapılan bu konuşmayı dinleyen ya da basından okuyan çoğu kişide iş kazalarının %85’inin işçilerin (çalışanların) hatası ya da kusurundan kaynaklandığı algısı oluşmakta ya da bu yöndeki bilgileri pekişmektedir.
İş kazalarının çoğunluğu – gerçekten – kaza geçiren insanların hatasından mı olur?
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nün İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü’nün Türkçe’ ye çevirttirerek 2006 yılında yayınladığı “İş Güvenliği ve Sağlıklı Çalışma Koşulları Eğitim Kılavuzu”nda (s.11); “etkin bir araştırmayı yürütmek ve kazaları önlemek için çalışma süreçlerinde çeşitli sapmaların niçin meydana geldiğini bilmek zorundayız” denilerek, İş kazasının oluşumuna katkıda bulunan üç temel faktör şu şekilde belirtilmiş ve açıklanmıştır (Şekil 1).
(a)Teknik ekipman: Örneğin, eksik ya da hatalı şekilde üretilmiş ekipman, kaza ile sonuçlanabilecek bir dizi beklenmedik olaya neden olabilecektir.
(b)Çalışma koşulları: Bizi dolaylı olarak etkileyerek kazalara neden olabilir. Bu faktörler şunlardır:
- İş yerindeki düzensizlik
- Gürültü
- Isı
- Havalandırma
- Aydınlatma
(c)İnsanlar: Çalışanın –kendi – performansı bir kazanın ortaya çıkış riskini artırabilir. Sonuçta, tüm işin çalışanın bakış açısından planlanması gereklidir. İşverenin işyerinin planlanması ve düzenlenmesi hususunda birinci derecede sorumluluğu vardır.
Ulusal İş Güvenliği Konseyinin (Amerikan National Safety Council) Endüstriyel Operasyonlar İçin İş Kazası Önleme El Kitabında (s.45)(9) (Accident Prevention Manual for Industrial Operations)’da ILO yayınındaki benzer görüş hemen hemen tekrarlanmaktadır (Şekil 2).
Kutu 1 :Yargı bilgi gerektirir
“Niçin siz insanlar, bir konudan söz etmek için hemen; bu budalacadır, şu akıllıcadır, bu iyi, şu kötüdür demek zorundasınız?
Bu ne anlama geliyor?
Yargıladığınız eylemin içsel koşullarını araştırdınız mı? Eylemi meydana getiren, onu bir zorunluluk haline getiren nedenleri kesin olarak belirleyebiliyor musunuz? Eğer böyle yapmış olsaydınız, yargılarınızı öne sürerken bu kadar aceleci olmazdınız” (10) .
Goethe
Kutu 2 – Konfüçyüs cevap verdi:
“Seçkin insan-, gözden hiçbir zaman uzak tutulmaması gereken üç temel bilgiye sahiptir. Bunlar şunlardır:
Kim gençliğinde öğrenmezse, yaşlılıkta hiçbir bilgisi olamaz.
Kim yaşlılığında öğretmezse– , ölümünden sonra hiçbir anı bırakmaz.
Kim hali vakti yerindeyken kimseye bir şey vermezse, yoksulluğunda ona yardım edecek kimse olmaz (10).
Acaba 2016 yılında Türkiye’de; 5510 sayılı kanunun 4-1/a maddesi kapsamındaki sigortalıların geçirdiği 286.068 iş kazasının, ya da aynı yıl ölümle sonuçlanan 1.405 iş kazasının (11) yüzde kaçı ölen işçinin (çalışanın) doğrudan hatasından kaynaklanmıştır? Ya da son 10 yılda Yargıtay aşamasından da geçerek sonuçlanan iş kazası davalarından kazalı işçilerin, iş kazalarındaki kusur oranının yüzdesi nedir? Gönül isterdi ki; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın iş kazalarının ana (kök) nedenlerinin araştırılması ile ilgili iyi bir eğitimden geçmiş uzmanlarının hazırlayacağı raporlardan çıkartılan sonuçlara göre; Başbakan ve/ya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı ülkemizdeki iş kazalarının gerçek nedenlerini ve bu kazalarda çalışanların/işçilerin kusur oranını açıklasınlar.
ABD’de işyeri güvenliğine dikkati çekmede bir öncü olan Herbert William Heinrich (1886-1962) 1931 yılında, “Endüstriyel Kaza Önleme: Bir Bilimsel Yaklaşım (Industrial Accident Prevention: A Scientific Approach )”(12) kitabını yayınladığında, Travellers Insurance Company’nin mühendislik ve denetim bölümünün denetmen yardımcısıydı.
Yazmış olduğu kitap için 75.000 yaralanma ve hastalık vakasını – sigorta kayıtlarından 12.000, fabrika yöneticilerinden 63.000 aktüeryal ve mühendislik raporlarını gözden geçirdi (18). Buradan elde ettiği ampirik (tecrübeye / gözleme dayalı) bulgu ile kaza üçgeni veya piramidi olarak adlandırılan Heinrich Yasasını (kurallarını) tanımladı.
HW Heinrich, bir iş yerinde (benzer) 330 iş kazası grubunda; ölüm, uzuv kaybı gibi büyük (majör) bir yaralanmaya neden olan kazanın temelinde (öncesinde), küçük (minör) yaralanmalara neden olan 29 kaza (yaralanma) ve bunun da temelinde 300 ramak kala (yaralanmayla sonuçlanmayacak) olay meydana geldiğini ileri sürmüş ve bu durumu Heinrich Piramit Teorisi olarak iş güvenliği literatürüne kazandırmıştır (Şekil 3). Birçok (iş) kaza(sı) ortak temel nedenleri paylaştığı için, yaralanmaya neden olmayan daha yaygın kazaların (ramak kalaların) öncelikle ele alınması ile küçük ya da büyük (minör ya da majör) yaralanmalara neden olan kazaların önlenebileceği ileri sürülmüştür(12).
Heinrich’in Kaza Nedensellik ve Önleme Teorileri
Anılan kitapta HW Heinrich bir kazanın meydana gelmesi için aşağıda belirtilen beş faktörün bulunması gerektiğini belirtti. Bunların her birini –devrildiklerinde birbirine değebilecek aralıklarla dikilmiş- domino taşları şeklinde betimledi. Bu iş kazası faktörleri sırası ile;
- Soy ve sosyal çevre
- İnsan faktörü (Kişi Hatası)
- Güvensiz davranış (hareket) veya durum (mekanik veya fiziksel tehlike)
- Kaza
- Yaralanma
Bu yaklaşım kaza nedenlerinin belirlenmesinde Heinrich’in domino teorisi olarak adlandırıldı. Domino teorisine göre; bir yaralanmaya bir kaza, bir kazaya güvenli olmayan hareket veya güvensiz koşul, bu faktörü de kişinin hatası tetikler, kişi de soy ve sosyal çevreden gelen nedenlerden dolayı – yaralanma ile sonuçlanacak- hatayı yapar(12) (Şekil 4).
Heinrich’e göre; İş yeri kazalarının %88’i güvensiz eylemlerden kaynaklanmakta (genellikle yaralı kişinin neden olduğu), %10’u güvensiz ekipman veya koşulların sonucu olmakta ve kalan %2’si de kaçınılamayacak (bilinmeyen, Tanrı’dan gelen) nedenlerdendir(12,16).
“Güvenli olmayan hareket veya mekanik veya fiziksel tehlike,” kaza sırasındaki merkezi faktörü oluşturur. Merkezi faktörün ortadan kaldırılması, önceki faktörlerin etkisi etkisiz hale getirir. Böylece kaza ve yaralanmanın önlenebileceği teorisi geliştirilmiştir (12,16,18)
Heinrich’in teorileri hala geçerli ve önemli mi?
Ancak, yukarıda belirtilen teorilerin yazıldığı yıllar (yaşları) göz önüne alındığında, körü körüne kabul edilmemeli, modern iş yerleri ve iş uygulamaları ışığında yeniden incelenmelidir(19) .
Helmerich & Payne IDC’de Sağlık Güvenlik ve Çevre (HSE) yöneticisi Micah Backlund; 2016 yılında Petrol ve Gaz İş Sağlığı ve Güvenliği Konferansında (Oil & Gas Safety and Health Confarance 2016 OSHA Exploration & Production ) “Modern Bir Sondaj Yüklenicisinin Gerçek Dünya Verilerinin Heinrich Üçgen Teorisi ile Karşılaştırılması” (Comparing the Heinrich Triangle Theory to Real World Data of a Modern Drilling Contractor ) başlıklı sunumunda; 2010 -2015 yılları arasında, büyük bir sondaj yüklenicisinin faaliyetlerinden derlediği 63,231 rapordan oluşan veri kümesi bilgilerini paylaştı. Bu raporlar (ön hat süpervizör raporları, saha iş güvenliği çalışanları, işçi tazminat kayıtları, OSHA belgeleri gibi) birden fazla kaynak tarafından hazırlanmış. Tüm raporlar kalite kontrolü için bir Süpervizör ve/ya Saha Temsilcisi tarafından gözden geçirilmiş/ onaylanmıştır. Heinrich’in kaza tanımlamasına göre yaptığı modellemede; 1 büyük yaralanmanın temelinde 15 küçük yaralanma, onun da temelinde 41 yaralanmasız olay olduğunu tespit etmiştir. Ayrıca Heinrich’in 300:29:1 modeline yönelik araştırmasının belgelenmemiş olduğunu belirtmiştir. Aslında Heinrich’in 300:29:1 modelinin gerekçesini açıklamamış ya da açıklayamamıştır.
Micah Backlund’un ulaştığı sonuç:
(1) Büyük kazaların nedenlerini, küçük kazalar ve yaralanmasız kazalarla aynı sebepten olmadığı kabul edilmeli.
(2) Küçük kazaların nedenlerine odaklanarak büyük iş kazaları ortadan kaldırılamaz.
(3) İş Güvenliği profesyonelleri (uzmanları), her bir kazayı eşsiz bir neden – benzersiz bir olay olarak ele almalıdır(20) .
Daha da önemlisi, büyük kaza tehlikelerine ilişkin tahmin geçerliliği çok düşüktür, çünkü düşük şiddetli olaylara neden olan faktörler genellikle yüksek şiddetli kazalara neden olan faktörlerden oldukça farklıdır(21) .
Bir danışmanlık firması olan Hazards Limited’in başkanı olan Fred Manuele’de, yayınladığı makalelerde Heinrich Yasasının geçerliliğine itiraz etti.
Manuele göre, küçük olaylar etkili bir şekilde yönetilirse, küçük olayların oranı iyileşir, ancak büyük kaza oranı aynı kalır, hatta biraz artar (22) .
Heinrich’in çalışmalarını reddederken Manuele, en fazla etkiye sahip ve güvenlik mesleğine en fazla zarar veren 88-10-2 kaza nedensellik oranının olduğunu da belirtmiştir.
James Howe ( Medford Güvenlik Çözümleri Müdürü, OR,,ve Birleşik Otomobil İşçileri için sağlık ve güvenlik eski müdür yardımcısı); piramit teorisinin (Şekil 3), iş güvenliği mesleğine gerçekten bir zarar (kötülük) verdiğini belirtti. Bu teorinin, iş güvenliği programlarını yürüten insanları, küçük olayları ortadan kaldırmaya çalışarak, büyük olayların ortadan kaldırabilecekleri gibi bir yanlış düşünceye yönlendirdiğini yazdı. Buna ek olarak, Howe, kazaların yüzde 88’inin güvensiz eylemlere atfedilmesinin, kazaların genellikle birden çok nedeni ve katkıda bulunan faktörleri olduğunu dikkate almada başarısız olduğunu da belirtti.
Kutu 3 – II. Dünya Savaşı’ndan sonra Japon ekonomisinin geri dönüşüne yardımcı olmak için kalite kontrol çalışmalarına çok önemli katkısı olan istatistikçi William Edwards Deming, sorunların büyük çoğunluğunun işçinin değil, sistemin (veya yönetimin) hatası olduğuna inanıyordu (18) .
Kutu 4 – Bilinçli ‘körlük’ ve ‘sağırlık’ sayesinde, basit bilgiler bile defalarca ortaya konulmasına rağmen yok addedilebiliyor veya çarpıtılarak kullanılmaya devam ediliyor(23) .
Artık geçerli değil
Taubitz, 1980’lerin sonlarında General Motors için küresel iş güvenliği direktörü olarak çalışırken Heinrich’in modelini sorgulamaya başladı. O ve meslektaşları, ölümlere neden olan risklerin burkulma, incinme, zorlanma veya diğer raporlanabilir yaralanmalarla hiçbir ilgisi olmadığını fark etti ve “Heinrich modelinin uygun olmadığını anladık” dedi.
Heinrich modeli yanlış ise, o zaman olay önleme için doğru model nedir? Taubitz, mesleğin ciddi kazaları ve ölümleri tahmin etmede yardımcı olması için mükemmel bir model olmadığını söyledi, ancak görev tabanlı bir yaklaşım önerdi. Görev tabanlı risk değerlendirmelerinin uygun şekilde iş yerlerinde yapılmasını önerdi (18) .
İlk bakışta insanların (çalışanların) kusurundan kaynaklandığı düşüncesini uyandıran ve Heinrich kaza piramidinin en tepesine örnek verilebilecek iki iş kazası örneğini gözden geçirelim.
OLAY 1: Ekmek kamyoneti fabrikadaki temizlikçi kadını ezdi, 15.08.2017, Cuma 08:30
Bursa’nın Nilüfer ilçesi Organize Sanayi Bölgesinde bir tekstil fabrikasında, uzun yıllar kumaş fabrikasında temizlik görevlisi olan 50 yaşındaki Şükriye Ş., işbaşı yapmak için 15.08.2017 günü, sabah 08.00’de fabrikaya geldi. Fabrika içerisindeki yolda (Resim 2 ve 3) hızlı adımlarla ilerleyen Şükriye Ş.’yi fark etmeyen ekmek kamyonetinin sürücüsü İ.A., geri manevra yaparken ezdi(24,25 ) (Resim 1).
OLAY 1: Beton mikserin altında kalan işçi hayatını kaybetti, 08.04.2018, Pazar 20:37
İzmit’te bir hazır beton firmasında çalışan Mehmet K. (58) isimli işçi, aynı firmada şoför olarak çalışan İsmail M. idaresindeki çimento mikserinin, şantiye içerisinde manevra yaptığı esnada (yolda) kendisine çarpması sonucu, aracın altında kalarak yaşamını yitirdi(30).
Kazaların olmaması için öncelikle ne yapılmalıydı ?
Yukarıda örnek olarak verilen her iki olayda da yaya yürüyüş ve geçiş yollarının belirlenmediği ve işaretlenmediği görülmektedir. Oysa iş yerinin ana giriş kapısından itibaren araç ve yaya yolları belirlenmeli ve işaretlenmeliydi.
Kutu 5 – İş yeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik (RG:17 Temmuz 2013, Sayı : 28710, Ek-1)
Ulaşım yolları – tehlikeli alanlar
36 – .., geçiş yolu, .. bütün yolların, yaya ve araçların güvenli hareketlerini sağlayacak ve yakınlarında çalışanlara tehlike oluşturmayacak şekil ve boyutlarda olması sağlanır. …
37 – İş yerinde yayalar tarafından veya malzeme taşımada kullanılan yolların, bulunabilecek azami kullanıcı sayısına ve yapılan işin niteliğine uygun boyutlarda olması sağlanır ve bu yollar açıkça işaretlenir. Malzeme taşınan yollarda yayalar için yeterli güvenlik mesafesi bırakılır.
38 – Araç geçiş yolları ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler arasında yeterli mesafe bulunması sağlanır. Çalışma mahallerinde yapılan iş, kullanılan makine ve malzeme göz önüne alınarak, çalışanların korunması amacıyla araç geçiş yolları açıkça işaretlenir.
Bu kazaları önlemek için ne yapılmalıydı?
Örnek olarak, temizlik görevlisi olduğu belirtilen Şükriye Ş.’nin (Resim 1) yaşamını yitirdiği Bursa’nın Nilüfer ilçesi Organize Sanayi Bölgesinde; iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı hükümlerinin uygulandığı bir başka tekstil fabrikasındaki yaya yolları verilebilir (Resim 7,8,9).
Depolama alanları, üretim yöntemine göre yapılan tertip ve düzenleme, sabit makinelerin yerleştirilmesi, yönetimi odaları, taşıma bantları, vinçler, asansörler, imalathane, bakım hizmetleri, yaya trafiği ve acil durumlar ve çıkış kapıları gibi hususlar göz önünde bulundurularak tekerlekli araçlar trafiği ile ilgili yollar ve ara yolların her bina içindeki durumları özel bir incelemeye tabi tutulmalıdır.
Koridor (Yol) Düzenlemesi
Genellikle, ana yol (koridor) üretim yöntemindeki malzeme akışına paralel olmalıdır; stratejik yerlerde uygun, yeterli depolama alanları sağlanmalıdır. Takımhaneler, acil durum ekipmanları vs., ana koridorlardan uzakta bulunmalıdır. Tüm koridorların kenarları, zeminde açıkça görülebilir bir çizgi çizilerek gösterilmelidir. Bütün yolların kenarları, giriş ve çıkış saatlerinde yaya trafiğinin fazla bulunduğu yerler ve binalardan, ayrı binalara geçit yerleri ile içme suyunun vs. bulunduğu yerler açıkça görülebilecek şekilde boya ile işaretlenmiş olmalıdır. Bu amaçla ayrılmış yerler çapraz çizgilerle işaretlenmeli veya bariyerlerle korunmalıdır.
Ana koridorların genişliği, makineler koridor kenarından en az 90 cm (3 feet) geriye (içeriye) yerleştirilmesi gibi, sabit nesnelere göre 3,048 ila 6.096 m. (10 to 20 feet) olmalıdır.
Çapraz (kesişen) koridorlar en az 2,44 m (8 feet) genişliğinde olmalı ve koridor kenarları sabit nesnelerden en az 30,38 cm (1 foot) mesafede olmalıdır. Bir çapraz (kesişen) veya ikincil koridorlarda düzenli araç trafiği varsa, makineler gibi sabit nesneler koridor kenarından en az 60,1 cm (2 feet) geriye ayarlanmalıdır.
Görüşü engelleyen dönemeçler (kör köşeler) ortadan kaldırılmalıdır; eğer bu mümkün değilse, uygun bir köşeye görüş aynası takılmalı ve konumlandırılmalıdır. Böylece trafikteki bir araç ile kazara temas etmeye karşı bir güvenlik önlemi alınmış olur. Ayrıca yaklaşan herhangi bir trafiği gösterecek şekilde koridorlar ve köşeler aydınlatılmalıdır.
Araç (taşıt) yolları, yukarıda belirtilen “Genel Koridor Düzenlemesi” altında verilen tüm özelliklere cevap vermeli ve ayrıca ekstra önlemler alınmalıdır. Bir koridor (yol) tek yönlü trafiğe izin verdiğinde, minimum genişliği onu kullanan en geniş aracın genişliğinden en az 60,1 cm (2 feet) daha geniş olmalıdır. İki yönlü araç trafiği planlanmışsa, koridorların (yolların) genişliği en geniş aracın genişliğinin iki katından 91 cm (3 feet) daha geniş olmalıdır.
Yaya trafiği ve tekerlekli araç (vasıta) trafiğinin her ikisi için de yol sahaları, her zaman açık bulundurulmalı, malzeme ve teçhizatın yol üstüne bırakılmasına izin verilmemelidir (35) .
Başbakan 6 Mayıs 2016 da yaptığı konuşmada: Hedef sıfır ölümlü iş kazası. Buna erişmek için daha çok eğitim, daha çok tedbir ve insan hatalarının daha aza indirilmesi için gereken tedbiri, ancak iş sağlığı ve İş güvenliğinin bir maliyeti var, bu maliyetin bazen rekabet nedeniyle göz ardı edildiğine şahit oluyoruz. Yakın zamanda iş kazalarının az olduğu hatta iş kazalarının hiç olmadığı iş yerlerine yönelik yeni bir teşvik sistemini de hayata geçireceğiz” dedi (1,36) .
Demek ki yukarıda belirtilen İş kazalarının önlenmesi için devlet ve işveren de üzerine düşenleri (yükümlülüklerini) tam olarak yapmamış!
Sonuç;
Resmi söylemlerde, bazı akademisyenlerin yayınlarında, iş sağlığı ve iş güvenliği profesyonellerinin (işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı) eğitimlerinde sıkça ve çoğu kez HW Heinrich’in kitabı ve ILO yayınlarından alıntılanarak belirtilen iş kazalarının %85- 88’i insanların (işçilerin) hatalarından kaynaklanır ifadesi (bilgisi ve yargısı) doğru değildir. Basına da yansıyan kazaların ana (kök) nedeni iyice irdelendiğinde işçinin güvensiz hareketinden çok, yönetim sistemi daha doğru bir tanımla yönetsel hataların neden olduğu kazaların çoğunlukta olduğu görülür.
İş kazalarını önleyebilmek için: Yeni bir işin veya yeni bir sürecin ilk aşamasında en kritik olan durum, başlangıçta iyi (uygun) bir planlamanın yapılmış olmasıdır. Daha sonra çalışma metodlarının (yöntemlerinin) belirlenerek, olası tehlikeler ve riskleri konusunda gereken önlemler alınarak, çalışanların bilgilendirilmesi ve uygun talimatların verilmesi gerekir. Ayrıca, yapılacak iş(ler) için, gerekli sağlık muayenesi yapılmış, bedenen ve ruhen işe uygunluğu yetkin işyeri hekimlerince onaylanmış kişiler görevlendirilmelidir.
Ayrıca; işveren iş sağlığı ve güvenliği mevzuatının hükümlerini , devlet de denetim yükümlülüğünü yerine getirmelidir.
Kaynaklar
1.https://www.csgb.gov.tr/home/ news/basbakan–yildirim-hedefimiz-sifirolumlu-is-kazasi/
2.https://www.aksam.com.tr/yasam/ binali–yildirim-kimdir-nereli-kac–yasinda/ haber-517128
3.http://www.biyografi.info/kisi/binaliyildirim
4.http://www.cumhuriyet.com.tr/ haber/turkiye/970165/Basbakan_Yildirim_isciyi_sucladi__insan_hatasindan_.html
5 . http://www.star.com.tr/ guncel/uluslararasi-is-sagligive-guvenligi-kongresinde-konusuyorhaber-1339722/
6.https://www.ntv.com.tr/turkiye/ basbakan-yildirimhedef-sifir-olumluis-kazasi,0A9Juta4Zke5U53qAGdHxg
7.http://www.milliyet.com.tr/ basbakan-yildirim-dan-onemlisiyaset-2663393/
- ..,…,Safety– Health and Working Conditions Training Manuel, Ed.Lennart Fridlund. 1987 Stockholm. S.10
- ….,AccidentPrevention Manual for Industrial Operations, (Volume 1, Administration and Programs. Ninth Edition. Project Editor: Patricia M.Laing. 1988 National Safety Council (USA)
10.Bacaksız, Özgür., Bazı Yollar Yalnızca Yürünür, Destek Yayınları 915, 2018, s.55
11.http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/ sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari
12.Heinrich, H.W., Industrial Accident Prevention, A Scientic Approach, Fourth Edition, McGraw-Hill Book Company New York 1959 .p.20
13.www.hse.gov.uk/quarries/education/documents/topic3.doc
14.https://safetysolutionorgin.blogspot.com.tr/2017/09/what-are-accidentcausation-theories.html
15.https://blog.predictivesolutions. com/blog/heinrichs-theories-challenged
16.http://www.thesafetybloke.com/ who–was–hw–heinrich–what–did-he-doand–why-should-you-care/
17.http://www.thesafetybloke.com/ who–was–hw–heinrich–what–did-he-doand–why-should-you-care/
18.http://www.safetyandhealthmagazine.com/articles/6368-examiningthe-foundation
19.http://www.thesafetybloke.com/ who–was–hw–heinrich–what–did-he-doand–why-should-you-care/
20.https://www.isnetworld.com/ Events/ugm/Osha2016/Sessions/ Micah%20Backlund%20-%20Comparing%20the%20Heinrich%20Triangle%20Theory.pdf
21.https://risk-engineering.org/concept/Heinrich-Bird-accident-pyramid
22.https://blog.predictivesolutions.com/blog/heinrichs-theorieschallenged
24.http://www.bursahaber.com/ bursa-da-feci-kaza-ekmek-kamyonetifabrikadaki-temizlikci-kadini-ezdivideo,999.html
25.http://www.hurriyet.com.tr/ ekmek-getiren-kamyonetinin-altindakalan-kadin-40550621
26.https://www.cnnturk.com/turkiye/ kadin–isciyi-fabrikada-kamyonet-ezdihayatini-kaybetti?page=1
27.http://www.bursahaber.com/ asayis/bursa-da-feci-kaza-ekmekkamyoneti-fabrikadaki-temizlikcikadini-h1045969.html
28.http://www.karar.com/bursa/ ekmek-kamyoneti-fabrikadaki-temizlikci-kadini-ezdi-571007
29.http://www.hurriyet.com.tr/ ekmek-getiren-kamyonetinin-altindakalan-kadin-40550621
30.https://www.kocaeligazetesi.com. tr/haber/1528728/beton-mikserininaltinda-feci-sekilde-can-verdi
31.http://www.kocaelibarisgazetesi. com/polis-adliye/beton-mikserinincarptigi-isci-hayatini-kaybetti-h93530. Html
32.http://www.cagdaskocaeli.com. tr/haber/isci-beton-mikserin-altindaoldu-h87671.html
33.http://www.mavikocaeli.com.tr/ haber-izmit-te-beton-mikserinin-altindakalan-isci-yasamini-yitirdi-16100.html
34.https://www.kocaeligazetesi.com. tr/haber/1528728/beton-mikserininaltinda-feci-sekilde-can-verdi
35.Industrial Fafety (Series B) Instructors Guide, Training Manual NO.74, Prepared b: U.S. Department of Labor. Washington D.C. Goverment Printing Ofice 1966, p.10-181
- http://www.star.com.tr/guncel/uluslararasi-is-sagligi-veguvenligi-kongresinde-konusuyorhaber-1339722/
* Kim. Müh., İş Sağlığı + İşletme Yönetimi Bilim Uzmanı
Çalışma Bakanlığı Eski İş Güvenliği Müfettişi (1978- 1985)
İş Güvenliği Uzmanı (A Sınıfı Sertifikalı)
Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı Denetim Kurulu Üyesi