Tüm kazaların %15-20’e yakını (ülkeye bağlı olarak), tüm ölümlü kazaların ise %10-15’inin bakım operasyonlarıyla ilgili olduğu tahmin edilmektedir. Bakım ve onarım endüstride en çok taşeronlaştırılan iştir.
Bakım ve onarım işleri, tüm işyerlerinde ve sektörlerde yerine getirilen, genellikle yüksek risk taşıyan işlerdir. Bakım ve onarım işleri, çalışanların (işçilerin) sağlık ve güvenlikleri açısından kritik önem taşımaktadır. Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı’nın (EU-OSHA) 2010 verilerine göre, işyerlerindeki tüm ölümlü iş kazaların %10-15’i ve tüm iş kazaların %15-20’lik kısmı bakım işleri ile ilgilidir. Buna ek olarak, bakım çalışanları, özellikle çeşitli potansiyel sağlık sorunlarına ve meslek hastalıklarına yol açan birçok tehlikeye sunuk (maruz) kalmaktadır (1,2).
Ayrıca İngiltere’de Health and Safety Executive tarafından yapılan bir araştırmada da kimya sanayinde meydana gelen kazaların üçte birinin bakım onarımla ilişkili olduğu, bakım onarımla ilgili kazaların en büyük nedenlerinin ise iş (çalışma) izni sistemlerinin yokluğu veya eksikliği olduğu görülmüştür (3) .
İşyerlerinin Çalışma (iş) İzin Prosedürünün Olması Zorunlu mu?
İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında yönetmelik’e göre iş güvenliği uzmanlarının görevleri(nden biri de); İşyerinde yapılan çalışmalar ve yapılacak değişikliklerle ilgili olarak ..işin planlanması, organizasyonu ve uygulanması.. için işverene önerilerde bulunmak (m.9.a.1), Gerekli yerlerde kullanılmak amacıyla iş sağlığı ve güvenliği talimatları ile çalışma izin prosedürlerini hazırlayarak işverenin onayına sunmak ve uygulamasını kontrol etmek(dir) (m.9.ç.4) . 50’den fazla çalışanı olan özel sektöre ait “az tehlikeli işyerleri” ile, tüm “tehlikeli” ve “çok tehlikeli” işyerlerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre; iş güvenliği uzmanı çalıştırma zorunluluğu olduğu için anılan tehlike grubundaki işyerlerinin iş(çalışma) izin sistemini kurması ve uygulaması yasal zorunluluktur.
İş (Çalışma) İzin Sistemi Nedir?
hlikelerini yönetmek için kullanılan ve işe (tüm güvenlik önlemlerinin alınarak başlanmasını sağlamak için) izin veren –işyerine ait – resmi (formal) belgelenmiş bir süreçtir. Bu çeşitli düzeyde çalışanları, supervisor (gözetmen, şef vb.), iş güvenliği uzmanlarını ve yetkili yöneticileri kapsar (4,5) .
Tehlikeli işleri denetim altında yapma sistemidir. Önceden Hazırlıklı ve planlı olmayı sağlar(3) .
Herhangi bir çalışmaya başlamadan önce, ilgili tüm tarafların; kullanılacak yöntemler, alınacak önlemler konusunda önceden açıkça fikir birliğine varmış olması ve imzalaması gerekir. Böylece belirlenmiş bir bölgede bir özel çalışmayı (yüksek riskli işleri) yürütmesi için kişiler yetkilendirilmiş, ve yapılan işle ilgili güvenlik önlemleri tanımlanmış olur.
Bir yüklenici (bir) işyeri sahasında tehlikeli bir iş yapacağı zaman mutlaka bir iş izni alması gerekir.
İş izni, özel tehlikelerin veya ters durumların olabileceği çalışma sahalarında işi yapacak olan yeterli ve uygun eğitim almış çalışanlara verilen resmi (formal) bir belgedir(6).
İş İzni Sistemi bir işin risklerinin değerlendirilmesi ve alınacak önlemleri belirten sistematik disiplinli bir yaklaşım sağlar. Tüm hazırlık güvenlik önlemleri, risk değerlendirmesi bulgularını temel almaktadır.
İş izni Sistemi:
Yapılacak işi ve kullanılacak işi ayrıntıları ile belirtir.
Görevi gerçekleştirirken alınması gereken önlemleri açıkça belirtir Çalışmaya başlanmasına izin verir vb (7) .
-Çalışma uygulamaları, tehlikeli maddeler, makinalar veya tesisler gibi tehlikeleri göz önünde bulunduran risk değerlendirmesini temel alır.
– Eğer borular tehlikeli olabilecek kimyasal kalıntılar içeriyorsa, kaynak işi gibi belirli işlerde ekstra bir ateşli işlerle çalışma izni gerekmektedir.
-Aynı zamanda çalışma izni, iş için gerekli kişisel koruyucu donanımları düzenlemektedir.
Bakım işi başlamadan önce çalışanlar, İşyeri sorumlu denetçileri tarafından risk değerlendirme sonuçları, çalışma izni sistemi ve gerekli tüm kişisel koruyucu donanımlar hakkında bilgilendirilir.
Bakım süresince beklenmedik bir olayın oluşması durumunda iş hemen durdurulmaktadır. Örneğin;
-Tehlikeli maddenin sızıntısının orjinal risk değerlendirmesinde tahmin edilen miktardan daha fazla olması durumunda (5,8) ,
İş (Çalışma) İzin Sistemi Neden Olmalı?
İşyeri büyüklüğüne, organizasyonuna ve olası risklerine göre güvenle uygulanabilir iş (çalışma) izin sistemi ve prosedürleri oluşturulsa idi, aşağıda belirtilen iş kazaları tekrarlanmayabilirdi.
Burada iş izni gerektiren işlemlerden sadece birine – kapalı/kısıtlı alanda çalışma’ya – örnekler verilmiştir.
Olay 1 / Tarih : 02.10.2007 Arıtma tesisinde ölenlerin sayısı 3’e çıktı
Adana-Karataş Karayolu üzerinde bulunan Kuzey Atık Su Arıtma Tesisi’nde çalışan Selahattin Göğebakan (35), Faruk Yeşil (31), Tümer Toygun (27), Cumali Rıza Göçen (41) ve Kemal Bağatar (53) isimli işçiler, çamur istasyonunda temizlik yapmaya başladı. 2 metrelik kuyu şeklindeki istasyon içinde bulunan metan gazı, bir süre sonra maskesiz ve hiçbir güvenlik tedbiri almayan işçileri etkilemeye başladı. Gazın etkisiyle kendilerinden geçen işçileri yine tesis içindeki çalışanlar fark ederek, hemen Hastaneye kaldırdı (9,10,11) .
İçilerden Faruk Yeşil (31), Selahattin Göğebakan (35) ve Tamer Toygun (27) öldü (12,11) .
Olay 2 / Tarih: 17.10.2012 Terfi istasyonu 2 işçiye mezar oldu
Muğla’nın Bodrum Yalıkavak Beldesi’nde belediyeye ait arıtma tesisi terfi istasyonunda biriktirilen atık suların bulunduğu çukurdaki bir arızanın giderilmesi için Levent İyigün yaklaşık 10 metre derinliğindeki çukura, Harun Güney’in kullandığı vinçle indi. Bir süre sonra İyigün, burada biriken gaz nedeniyle fenalaştı, arkadaşının kötü olduğunu gören Harun Güney de hemen çukura indi. Ancak iki işçi, baygınlık geçirip atık su havuzuna düştü. Arkadaşları, öğle yemeğine gelmeyen Güney ve İyigün’ü cep telefonlarından aradı, yanıt alamayınca da olay yerine geldi. Atık su havuzunun bulunduğu çukura bakan arkadaşları, iki işçinin cesetlerini gördü (14) .
Olay 3 / Tarih: 17.06.2013 Muğla’da arıtma tesisinde facia: 7 ölü
Muğla’nın Milas İlçesi Güllük Beldesi’ndeki atık su terfi istasyonunda, atık su dolu 7 metre derinliğindeki depoya bakım yapmaya (elevatör makinesinin arızalı olması nedeniyle kuyuya iniyor) giren işçileri dışarı çıkmamaları üzerine merak edip aşağı inen çalışma arkadaşlarından oluşan toplam 7 kişi [Şube Müdürü Mustafa Öztürk (39), beraberindeki elektrik teknisyeni Yüksel Kum (46), kanalizasyon altyapı elemanı Özcan Özkan (51), işçiler Fikret Özdemir (37), Hasan Özgür (43), Mevlüt Özbakır (48), Serkan Miral (27)] , metan gazından zehirlenerek öldü (16,17) .
İlk belirlemelere göre, iş güvenliği açısından hiçbir önlemin alınmadığı, piyasada 50 TL’ye satılan dedektörün yanı sıra gaz maskesinin bile bulunmadığı ortaya çıktı. İşçilerin atık su arıtma tesisinin bulunduğu kuyuya inişlerinin üzerinden üç nefeste zehirlenerek öldüğü Adli Tıp Kurumu’nda ön tanıda ölüm nedenlerinin ‘zehirlenme ve boğulma’ olarak kayıtlara geçtiği belirtildi. Tesiste ilk yapılan ölçümlerde hidrojen sülfür oranının 115, metan gazı oranının da 6,5 olarak tespit edildi. Hidrojen sülfür ve metan gazı oranlarının sınır değerlerin üç katı fazla olduğuna dikkat çekildi. İş sağlığı ve güvenliği açısından alınması gereken tedbirlerin belirlenmesinde en kritik aşamayı risk analiz raporunun belirlediği öğrenildi. Alınan ilk bilgilere göre, iş yerinde bulunması gereken iş güvenliği ile ilgili hiçbir teçhizatın bulanmaması dikkat çekti(21).
Olay 4 / Tarih: 06.07.2013 Aydın’da Metan gazı nedeniyle 3 kişi zehirlenerek öldü ! Yine maske ihmali yine metan faciası
Aydın’ın Kuşadası İlçesi’nde kanalizasyon çukurunda çalışan işçileri kurtarmak isteyen bir itfaiye eri ile iki işçi hayatını kaybetti. 3 işçi belediyeye ait kanalizasyon terfi istasyonunda ilaçlama yapıyordu.
Çukura inen işçiler bir süre sonra içerideki metan gazından etkilenen ekip dışarı çıkmaya çalıştı. İşçilerden Osman Sarı tırmanırken dengesini kaybederek, ekip amiri Veysel Turgut da arkadaşını kurtarmaya çalışırken çukura düştü. İhbar üzerine Kuşadası itfaiye ekipleri olay yerinde kurtarma çalışması başlattı. Çukurdan Turgut’un cansız bedeni çıkarıldı, iki işçi ise yaralı olarak kurtarıldı. Kurtarma çalışması sırasında 2 itfaiye eri de gazdan etkilendi. Olayda ekip amiri Veysel Turgut, işçi Osman Sarı ve itfaiye eri Uğur Apaydın hayatını kaybetti (26) .
Ölenlerin, yaklaşık 20 gün önce Muğla’nın Milas İlçesi’ndeki metan gazı faciasında ölen 7 kişi gibi maskesiz olarak çalışma alanına indikleri ortaya çıktı (27,28,29) .
Olay 5 / Tarih : 26.06.2014 Arıtma havuzunda facia 3 ölü
Manisa’da arıtma tesisindeki havuza motoru tamir için inen biri mühendis ikisi işçi üç kişi, 5 metrelik içi su ve balçık, çamur dolu havuza düşerek hayatlarını kaybetti.
Manisa Horozköy Mahallesi’nde bulunan Dericiler Sitesi’ne ait arıtma tesisinde motor ustası olarak çalışan İbrahim Dursun, saat 12.00 de tahliye pompasının bakımı için içinde 6 metre derinliğinde atıksu bulunan depoya indi. Pompada çalışırken iddiaya göre maskesi takılı olmasına rağmen yoğun metan gazından etkilenen Dursun, dengesini kaybedip suya düşerek çırpınmaya başladı.
Bu sırada depoya inmeye çalışan çevre mühendisi Muhammet Nurbelen ve diğer işçi Satılmış Mercan, Dursun’u görüp yardım için suya atladı ancak onlar da balçığa saplandı. Yardım çığlıklarını fark eden diğer işçilerden ikisi hemen kuyuya inip Mercan’ı çıkardı. Baygın halde sudan çıkarılan Mercan yaşamını yitirdi.
Bu Kazalar Neden Oldu?
Genel olarak kapalı / kısıtlı /sınırlandırılmış alanlarda yapılan bakım – onarım çalışmalarında, çalışanla birçok tehlike ile karşı karşıyadır. Bu tehlikeler atıksu arıtma tesisleri’nin kapalı alanları için Tablo 1’de özetlenmiştir
Tablo 1: Kanalizasyon Şebekesi ve Atıksu Arıtma İşlerinde – Kapalı alanlarda bulunması olası (kapsamlı olmayan içsel) tehlike(33)
Kaynak: ….,…, Water UK, Occasional Guidance Note, The Classification & Management of ConfinedSpace Entries, Industry Guidance, Edition 2.2, October 2009
İşyerinde İş (Çalışma) İznini Kim Verir ?
Çalışma İzini yetkili bir kişi tarafından verilen ve imzalanan bir dokümandır. Söz konusu işin değerlendirildiğini, alınacak güvenlik önlemlerinin açıkça belirlendiğini / belirtildiğini gösterir (34) .
Örneğin; TÜPRAŞ’da Uygulanmada ve izinlerin imzalanmasında yetki ve sorumluluk doğrudan işletmelere verildi. Sistemin kusursuzluğu adına EÇK Müdürlükleri iş emniyeti alanında işletmelere danışmanlık yapma, sistemi denetleme ve personeli eğitme görevlerini üstlenmiştir(35) .
Çalışma (İş) iznini veren kişiler tesis ve yapılan işle ilişkili tehlikeler ve alınması gerekli önlemler hakkında yeterli bilgi sahibi olmalı, tüm potansiyel tehlikeleri tanımlayabilmeleri amacıyla yeterli sayıda “Ne olur eğer….?” ile başlayan sorular sorabilmeleri için yeterli deneyim ve hayal gücüne sahip olmalı, çalışanlar ve yükleniciler (taşeronlar) iş izni sisteminin öneminin bilincinde ve ayrıca bu konuda yeterli eğitim almış olmalıdır (3) .
İş (Çalışma) İzni veren kişiler konu ile ilgili (var ise) yasal mevzuatı bilmeli ve izlemelidir.
İş izni için alınmış/alınması gereken önlemlerin ve iş yapılırken (gerekirse) alınması gereken (ilave) önlemlerin durumunu bilmelidir. Örneğin yalıtımlar – enerji’nin izolasyonu- tanımlanmış mı(?) ve iş yapılırken hangi kişisel koruyucu donanımların kullanılacağını bilmelidir. (Önlemler bakiye tehlikeleri ve iş yapılırken ortaya çıkabilecek tehlikeleri de kapsamalıdır.)(3) .
Çalışma izni, düzeltme yapan, belirtilen güvenlik önlemlerinin uygun olduğunu onaylayan ve tasdikleyen ikinci bir kişi tarafından her zaman kontrol edilmelidir. (‘four eyes’ prensibi)
İşyerlerinin İş (Çalışma) izni prosedüründe, yapılacak iş(ler)i koordine etmeye ve bakım çalışanlarına talimat vermeye yetkili kişileri tanımlamalıdır (1) .
İş İzin Sisteminin Amacı Nedir?
İş izin sistemi belirli görevlerin risklerine karşı, uygun bir değerlendirme yapmayı amaçlar. İzin, belirli zamanlarda ve tarihlerde, özel çalışmayı yürütmek için belli kişileri yetkilendiren yazılı bir belgedir. İzin, işi güvenli olarak tamamlamak için gerekli ana önlemleri ortaya koymaktadır. İşyerlerinde yüksek riskli çalışmalar (aktiviteler) için güncel izinlerle ilgili prosedürler oluşturulmalıdır (34) .
İş (Çalışma İzin Sisteminin Kapsamı Nedir ?
İş (çalışma) izni sistemi; bir kuruluşta potansiyel olarak tehlikeli olan rutin ve rutin olmayan faaliyetlerin güvenli şartlar altında gerçekleştirilmesinin sağlanması için oluşturulmuş standart bir prosedürdür. Prosedür aşağıdaki adımları kapsamalıdır.
- Gerekli ön hazırlık çalışmasının detayları (Yapılacak işin kapsamının ve adımlarının tanımlanması, işle ilgili tehlikelerin tanımlanması, alınacak önlemler)
- Sorumlulukların net tanımı
- İş gücünün uygun şekilde eğitimi ve potansiyel tehlikelerle ilgili yeterli bilginin sağlanması
- Resmi (formal) bir iş izni formunun hazırlanması ve uygulanması (3) .
İş (Çalışma) İzni Hangi İşler İçin Uygulanmalıdır?
İşyerlerinde iş izni gerektirebilecek pek çok faaliyet bulunmaktadır. Her kuruluş risk analizi çalışmalarında iş izni gerektirebilecek faaliyetlerini kendine özgü olarak tanımlamalıdır. İş izni gerektirebilecek faaliyetlere bazı örnekler aşağıda verilmektedir:
İş (çalışma) izni – yaygın olarak – aşağıdaki planlana işler için uygulanır.
-Potansiyel oksijen yokluğu veya fazlalığı olan ortamlarda yapılan işler
-Potansiyel olarak alevlenebilir/ patlayıcı ortamlarda yapılan işler
-Potansiyel olarak yüksek sıcaklık/basınç olan ortamlarda yapılan işler
-Potansiyel olarak tehlikeli kimyasallara maruziyet söz konusu olan ortamlarda yapılan işler
-Tehlikeli madde veya şartlar ihtiva eden veya etme ihtimali olan alanlarda, ekipmanlarda veya hatlarda bakım onarım işleri
-Mobil vinç kullanımı
-Patlayıcı kullanımı
-İçten yanmalı motorların veya içten yanmalı motorlu araçların bina içinde kullanımı(3)
- Sınırlandırılmış (kapalı) alanlarda çalışma izni
- Yüksekte çalışma iş izni (Yüksekte çalışma; 2 m. yukarıdan düşmeye potansiyeli olan, yükseltilmiş bir pozisyonda yürütülmekte olan işle ilgili herhangi bir faaliyeti ifade eder .inşaatlarda2 metrenin üzerindeki işler, çatılarda yapılan işler dahil)
- Sıcak İş İzni (Bu belirlenen atölye alanının dışında sıcak alev tekniklerini kullanarak kaynak, lehimleme veya kesme , açık alev kullanımı, taşlama faaliyeti ve alevlenebilir ortamlarda kıvılcım veya ısı çıkaran ekipmanla çalışma,vb) ,
- Yukarıda belirtilen işleri yerine getiren yüklenicilerin (taşeronların)(37) faaliyetlerinde
- Yangın güvenlik sistemleri, alarmlar,vbizolasyonu veya modifikasyonu
- Zararlı kimyasal madde veya mikroorganizmalar maruz kalma riski olan alanlarda çalışmak(34)
İş (Çalışma) İzin Belgesinin Süresi?
İzin süresi işyerleri ve tehlike derecesine göre değişiklik göstermektedir.
(Genel) İş İzin Formu (İşyerinde –rutin olmayan- Herhangi bir çalışmaya başlamadan önce alınması gereken izin)- Bir vardiya süresince geçerli olabilir, ancak diğer vardiyalara devredilebilir.
Sıcak İşler ve Sınırlandırılmış Alanlarda Çalışmayla İlgili İzin Belgelerinin Süresi En Fazla 12 Saattir
Diğer İzinlerde Günlük Olarak ya da Her Vardiya Değişiminde Yeniden Hazırlanacaktır
Elektrik İşleriyle İlgili İzinler Sadece Müdür Tarafından Yetkilendirilen Elektrik Mühendisleri Tarafından Yapılır (36)
Yüksekte çalışma izninin süresi 8 saat olabilir
İş (Çalışma) İzinleri / Kayıtları Ne Kadar Süre Saklanmalıdır?
Yasa ve yönetmelikte bu konuda açık bir ifade yoktur. İşyerlerinin doküman kontrol ve kayıt prosedürlerine uygun olarak saklanmalıdır (muhafaza edilmelidir) (37)
Sonuç ve Öneriler
Çalışma İzni’nin hangi işlerde ve işyerlerinde kimler tarafından verileceği yönetmelikler açıkça tanımlanmalı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı sektörlere göre örnek uygulama rehberleri oluşturmalıdır.
İş Sağlığı ve güvenliği eğitim konularına “Yüksek Riskli İşler ve Çalışma (İş) İzin Sistem(ler)i de ilave edilmelidir.
İş (çalışma) izni gerektiren yüksek riskli çalışmalar için yapılan risk değerlendirmelerinde koruyucu donanımlar belirlenmeli ve çalışanlara bunların uygun ve doğru kullanımları konusunda uygulamalı eğitimler verilmelidir.
Örneğin; atıksu sektöründe kapalı ( kısıtlı/sınırlı çalışma) alanlara giriş için gerekli olan ekipman(lar) ve özellikleri şu şekilde olmalıdır:
- Uygun koruyucu giysi
- Güvenlik ayakkabısı
- Portatif gaz monitörü (oksijen düzeyinin düşüklüğünü, yanıcı gazları ve uygun zehirli gazları ölçebilecek özellikte)
- Gerektiğinde patlama korumalı aydınlatma lambası
- İlk yardım kiti
- Baret
- Uygun paraşüt tipi emniyet kemeri
- Mekanik kaldırma cihazı ( Not: ikinci bir kurtarma düzeneği)
- 6 metreden daha fazla derinliklerden kaçış için kaçış solunum cihazı
- Uygun yol işaretleri, güvenlik bariyerleri
- Can yeleği (gerekli olan yerlerde)
- Acil servisleri aramak için gerekli olan iletişim araçları
- Acil durum ekip üyeleri ile iletişim araçları
- Bazı yerler için de ayrıca;
- Havalandırma /lokal egzoz havalandırması
- Özeldedektörler, olası gazları sürekli ölçen
- Elektriksel /mekanikselekipmanları kilitleyecek araçlar
- Alev / kıvılcım çıkarmayan araçları ve ekipmanları
- Toz ve kanalizasyon sprey tehlikelerine karşı uygun solunum yolları koruyucuları
- Kimyasal maddelere dayanıklı elbise, eldivenler, göz koruyucuları ve işitme koruyucuları (33)
Kaynaklar
1.http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/ ShowProperty/WLP%20Repository/itkb/ dosyalar/yayinlar/yayinlar2013/edud_23
2.http://www.hseni.gov.uk/hsg250_guidance_on_permit_to_work_systems.pdf
3.www.ttb.org.tr/RD/data/izin.do
4.https://www.wshc.sg/cms/WAHPermit
5.http://www.isguvenligi.net/calismaizin-sistemleri/
6.https://www.brookes.ac.uk/services/ hr/health_safety/permit_to_work/procedure.html
7.http://www.safety.uwa.edu.au/management/permit-work#definitions
8.http://www.docstoc.com/ docs/109714502/PERMIT-TO-WORKSYSTEM
9.http://www.habervitrini.com/haber/ bunun-adi-kaza-degil-cinayet-304472/
10.http://www.sendika.org/2007/10/ isciler-aritma-tesisinde-zehirlendi-2-oluyenilendi/
11.http://www.bianet.org/biamag/ siyaset/102160-taseronlastirma-iscileriolduruyor
12.http://arama.hurriyet.com.tr/arsivnews.aspx?id=7412393
13.http://www.aktifhaber.com/terfiistasyonu-2-isciye-mezar-oldu-676570h. htm
14.http://www.haber1.com/terfiistasyonu-2-isciye-mezar-oldu.html
15.http://www.habergazete.com/haberdetay/1/27345/Muglada-Katliam-Gibi-isKazasi.html
16.http://www.aksam.com.tr/guncel/ muglada-aritma-tesisinde-facia-7-olu/ haber-216685
17.http://haber.mynet.com/aritmatesisinde-facia-7-olu-703220-yasam/?utm_ source=Mynet_HomePage
18.http://haberciniz.biz/milastaki-metangazi-faciasi-2110051h.htm
19.http://www.bianet.org/bianet/ toplum/149891-dort-yildir-asansor-yerineisciler-kuyuya-iniyormus
20.http://www.haberler.com/muglaaritma-tesisinde-facia-7-olu-aritma-4740550- haberi/
21.http://www.bugun.com.tr/son-dakika/ atik-tesisinde-zehirli-gaz-orani–uc-kat-fazlacikti-haberi/685177
22.http://nefius.com/news/ story/3134477
23.http://www.ensonhaber.com/metangazi-3-can-aldi-2013-07-07.html
24.http://www.haber50.com/foseptiktankina-dusen-iki-isci-can-verdi-967758h. htm
- http://haber.mynet.com/yasam/ metan-gazi-faciasi-3-olu-710930-1
26.http://www.kirikhan.net/gundem/aydinda-metan-gazi-nedeniyle3-kisi-zehirlenerek-oldu-h13930. html#ixzz3BieUF0jg
27.http://www.haberekspres.com.tr/ ege/bu-kez-kurtarmaya-calisan-da-olduh51741.html
28.http://www.radikal.com.tr/turkiye/ yine_metan_faciasi-1140832
29.http://www.iha.com.tr/asayis/ kusadasin–nda-metan-gazi-kurbani–sonyolculuguna-ugurlandi/284703
30.http://www.aksam.com.tr/media/ cinematic/gallery/guncel/manisada-aritmatesisinde-facia-3-olu/fotogaleri-16509/7
31.http://www.hurriyet.com.tr/ gundem/26692450.asp
32.http://www.aksam.com.tr/guncel/ manisada-aritma-tesisinde-facia-3-olu/ haber-319460
33.Kaynak: ….,…, Water UK, Occasional Guidance Note, The Classification & Management of ConfinedSpace Entries , Industry Guidance, Edition 2.2, October 2009
34.https://www.brookes.ac.uk/services/ hr/health_safety/permit_to_work/procedure. html
35.http://www.tupras.com.tr/rafinedergi12/Trafine12/files/assets/basic-html/ page38.html
36.www.ttb.org.tr/RD/data/izin.ruhi. doc
37.http://doc.shoalhaven.nsw.gov.au/ displaydoc.aspx?record=PRD09/159
* Kim. Müh., İş Sağlığı+İşletme Yönetimi Bilim Uzmanı Çalışma Bakanlığı Eski İş Güvenliği Müfettişi (1978-1985) İş Güvenliği Uzmanı (A Sınıfı Sertifikalı) Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı Denetim Kurulu Üyesi