“Dünle beraber gitti cancağzım
Ne kadar söz varsa düne ait
Şimdi yeni şeyler söylemek lazım”
Mevlana Celalettin Rumi
Elektriğin Önemi Çağımız günlük yaşantının ve çalışma yaşamının vazgeçilmez unsuru, uygarlık ve gelişmişlik göstergesi “elektrik” enerjisidir. Dünyada ilk kez 1878 yılında günlük yaşantıda kullanılmaya başlanır. İlk elektrik santrali ise, 1882’de Londra’da hizmete girer.
1902 yılında Tarsus’ta kurulan 120 HP gücünde hidroelektrik santralinin, Anadolu’nun ilk elektrik santrali olduğu bilinir(1).
Elle tutulmayan, gözle görülmeyen ancak yapılan iş ile ortaya çıkan ve tüm enerji çeşitlerinden elde edilebilen bir enerji türü olan elektriğin en büyük tehlikesi ölümle sonuçlanabilen yaralanmalara ve maddi hasarlı kazalara sebep olmasıdır(2) .
Elektrik çarpması sonucu ilk ölümcül kazanın olduğu 1879 ‘dan(3) günümüze çok ciddi elektrik kazaları gerçekleşmektedir. Örneğin teknoloji ve bilgi birikiminin en ileri olduğu, en geniş, detaylı ve anlaşılır prosedürlerin bulunduğu ülkelerden biri olan ABD’de [Ulusal Yangın Koruma Kurumu (NFPA), Ulusal Güvenlik Konseyi (NSC) ve Çalışma Bürosu İstatistiklerine (BLS) göre] her gün 10 ark flaşı(ndan) iş kazası olmaktadır – ve her yıl 3600’den fazla elektrikle temastan ile gelen yaralanma olmaktadır(4) .
Türkiye’de 5510 Sayılı Kanunun 4-1/a Maddesi Kapsamındaki Aktif Sigortalıların Geçirdiği İş Kazalarının Kaza Nedenlerinde elektrik kazalarının sayısının (Tablo1) toplam iş kazası’nın % 0,61 – 0, 69’u arasındadır. İstatistiksel olarak azımsanabilir; ama yaşayanlar için yıkıcı bir etkisi vardır.
Yurdum İnsanı’nın Elektrikle İmtihanı!
Türkiye’de “elektrik güvenliği kültürü”nün düzeyi (son yıllarda basına yansıyan bazı kazalara –olaylara- şöyle bir göz atarak !) açıkça görülebilir.
Olay 1 – 08.03.2008
Kayseri’de Merkez Kocasinan ilçesi(nde) bir iş hanında meydana gelen olayda, A.G. (40) isimli şahıs, iş hanının çöplerini topladığı sırada açık olan elektrik panosunun kapağını kapatmak isterken, elektrik akımına kapılarak ağır yaralandı(5).
Olay 2 – 08.08.2008
(AG) alçak gerilim elektrik direğine çıkan Silvan ilçe TEDAŞ şefliğinde çalışan Hasan Uluçbudak (40) elektrik çarpması sonucu hâkimiyetini kaybederek, 11 metre yükseklikten yüz üstü yere çakıldı. (Daha sonra) hayatını kaybetti(6).
Olay 3 – 09.01.2010
Tunceli’nin Ovacık İlçesi Yenikonak Köyü Muhtarı olan ve kış aylarında Elazığ’ın merkeze bağlı Şahinkaya Köyü’nde oturan Musa Canpolat, … köyde bir aydınlatma direğine lamba takmak istedi. Elektrik işlerinden anladığı belirtilen Canpolat, lambayı taktığı sırada akıma kapılarak yaşamını yitirdi(7).
Olay 4 – 26.06.2010
Tufanbeyli´de 26 Haziran 2010 günü TEDAŞ´ta enerji nakil hattında çalışan TEDAŞ işçisi Volkan Arslan (25) elektrik direğine çıkarak bakım ve onarım çalışması yapmaya başladı. Ancak –iddiaya göre- çalışma yaparken, elektrik akımını birini kapatıp, diğerini kapatmayı unutan Arslan, akıma kapıldı. Yaralanan Arslan, belindeki güvenlik ipi sayesinde direkte asılı vaziyette kaldı. Akımın çarpması sonucu yüzünde yanıklar oluşan ve bağırmaya başlayan Arslan´ı kurtarma mücadelesine onunla birlikte çalışmaya gelen arkadaşları(8) koştu…
Olay 5 – 01.08.2011
Adana’nın Seyhan ilçesinde serbest elektrikçilik yapan Mehmet Öztürk (60), bir evin elektrik arızasını gidermek (kopan kabloyu bağlamak) için (-iddia TEDAŞ’a haber verip akımı kestirmeden) aydınlatma direğine çıktı. Arızayı gidermek isteyen Öztürk (açıktaki elektrik yüklü hatta temas etmesi sonucu) akıma kapılarak hayatını kaybetti(9) …
Olay 6 – 07.12.2011
Trabzon’un Vakfıkebir ilçesinde, İnşaatın son katına demir çekerken, demir çubukların gerilim tellerine dokunması sonucu inşaat işçilerinden Cemil Kukul (47) ve Erol Yıldız (44), elektrik akımına kapılarak ellerinden ve ayaklarından yaralandı(10) .
Olay 7- 13.06.2012
Torbalı’da bulunan Alpkent Mahallesi’nde bir parkta bulunan eski elektrik direklerini yenisiyle değiştiren belediye işçilerini elektrik çarptı. Olayda 2’si ağır 3 kişi yaralandı. … direklerden biri devrildi. Direği tutmaya çalışan Özgür Gündoğdu(36), Birol Tekin(37) ve Ufuk Tekin(24), direğin yüksek gerilim hattına değmesi sonucu çarpıldılar(11).
Olay 8- 07.07.2012
Ağrı’nın Doğubayazıt İlçesi’nde… kesik olan elektriğini onarmak için TEDAŞ’ı arama yerine eline pense alarak mahalleden geçen elektrik direğine çıkan… 59 yaşındaki Hasan Çelik, akıma kapılarak öldü. Çelik’in cesedini TEDAŞ görevlileri ve sağlık ekibi, elektrikleri keserek direkten indirdi. Çelik’in daha öncede gevşeyen kabloyu sıkıştırmak üzere elektrik direğine 5 kez çıktığı bildirildi(12) .
Olay 9 – 31.07.2012
Bursa’da Kozluca Yolu üzeri… elektrik trafosu ile elektrik direği arasındaki bağlantıları yapan Tayyar Hastaoğlu (41), dengesini kaybederek yaklaşık 6 metre boyundaki elektrik direğinden düşerek yaralandı(13) .
Olay 10- 18.08.2012
Kocaeli’nde Türk Pirelli Fabrikası`nda ana şarter kesilmeden, işi bir an önce bitirmek için izolasyonlu kabloyu çıplak elle tutmak isterken 34 bin 500 voltluk elektrik akımına kapılan taşeron firma… çalışanı Birol Kılıç (33) feci şekilde yandı. İşçinin yüzünü ciddi oranda yakan ve kolunda da yaralanmaya neden olan iş kazasıyla ilgili yapılan açıklamada; yakın mesafeden elektrik akımından etkilenme olarak ifade edilen spark olduğu için işçinin yaralandığı ancak hayati tehlikesinin bulunmadığı belirtildi(14,15) .
Olay 11 – 20.08.2012
Batman’ın Gercüş İlçesi’ne bağlı Hisar Beldesi’de, bayramın birinci gününde görülen elektrik kesintilerini onarmak isteyen DEDAŞ görevlisi 35 yaşındaki Orhan Yıldız, çıktığı yüksek gerilim hattında akıma kapılarak öldü. Yıldız’ın cesedi, elektrik direğinde 1,5 saat asılı kaldı(16,17).
Olay 12 – 27.09. 2012
Adana’da olaydan 3 gün önce tesisat işleri yapan bir firmada işe başladığı iddia edilen Fehmican Yeşil (18) , inşaatı süren bir binaya elektrik hattı döşemek için çağrıldı. Hat çekmek için binanın önündeki direğe çıktı. Binadaki kutudan uzattığı kabloyu elektrik direğine bağlamaya çalışan Fehmican Yeşil, aniden akıma kapıldı ve hayatını kaybetti(18).
Olay 13- 16.01. 2013 (Haber 19 Haziran 2013)
Diyarbakır’da; Üzerinde yanmaz elbise bulunmayan ve günlük kıyafetleriyle çalışan Metin Hafif, onarıma başladığı sırada elektrik akımına kapıldı. 16 Ocak tarihinde saat 20.00 sıralarında meydana gelen olay,.. 34 bin volt elektriğin çarptığı teknisyen, direğin üstünde alev alıp uzun süre çırpındıktan sonra yanarak 12 metre yükseklikten yere düştü. Yapılan muayenede vücudunun yüzde 35’inin yandığı tespit edilen M.Hafif, 5 aylık sürede çok sayıda ameliyat geçirdi. Sol kolunu kullanamayan ve 13 ameliyat geçiren M.Hafif’e bugüne kadar 7 kez deri nakli yapıldı(19) .
Olay 14- 26.02.2013
Çorlu’da, inşaatın son katına kum çekme makinesi ile arkadaşlarının aşağıdan yüklediği kumu çeken inşaat işçisi Metin Bulut(29); kum çekme makinesinin halatının inşaat önünden elektrik tellerine temas etmesi nedeniyle önce elektrik akımına kapıldı, ardından 6.kattan zemine düştü. Hastaneye kaldırılan işçi, …. hayatını kaybetti(20,21)
Olay 15 – 13.04.2013
Olay Kırklareli’nin Demirköy İlçesi – İğneada Beldesi’ne bağlı Liman Köy’de meydana geldi… arıza ihbarı için iş arkadaşıyla birlikte köye giden TREDAŞ görevlisi Murat Üstünel (23), iddiaya göre direkteki akımının kesilmesini beklemeden direğe tırmandı. Arızayı gidermeye çalıştığı sırada elektrik akımına kapılan .. Üstünel, yaşamını yitirdi. Bir süre direğin tellerinde takılı kalan Murat Üstünel, daha sonra aşağı düştü(22) .
Olay 16- 11.06.2013
Aydın – Karacasu’ya bağlı Dandalaz mevkiinde Özel bir GSM firmasına ait vericiye giden elektrik hattına bakım yapmak için Muğla’dan gelen elektrik teknisyeni 21 yaşındaki Tolgahan Örer, bir anlık dikkatsizliği sonucu omzu elektrik akımına dokundu. 5 bin voltluk (5 kW) elektrik akımına kapılan Örer’i gören iş arkadaşı Ali Mert Gülmez (27) de 10 metre yüksekliğindeki direğe çıkarak arkadaşını kurtarmaya çalıştı. Örer’in ayağından tutarak akımdan kurtarmaya çalışan Gülmez de çarpan akım nedeniyle 10 metre yükseklikten yere çakıldı. Elektrik direğinde asılı kalan Tolgahan Örer ve 10 metre yükseklikten düşen Ali Mert Gülmez çevrede bulunan arkadaşları tarafından kurtarılmaya çalışıldı(23) .
Olay 17- 26.06.2013
Ankara Büyükşehir Belediyesi Fen İşleri’nde elektrik teknisyeni olarak çalışan Süleyman Şahin (55), tamir için Ulus Bentderesi Caddesi’ndeki bir elektrik direğine çıktı. Elinde pense bulunan Şahin, burada elektrik akımına kapıldı. Şahin, çarpmanın etkisiyle olduğu yere yığılıp kaldı(24) …
Olay 18- 03.07.2013
Viranşehir’in Germen Köyü’nde; Abdulvahap Çığa, arızayı gidermek için evlerinin yakınındaki elektrik direğine çıktı. Çığa, çalıştığı direkte akıma kapıldı. Ağır yaralanan Çığa, … kurtarılamayarak öldü(25) .
Yukarıdaki olaylar teker teker incelediğinde; hiçbirinin Kişisel Koruyucu Donanımı’nın (iş elbiselerinin), yüksekte (direklerde) yapılan çalışmalarda kullanılan emniyet kemerlerinin, kurtarma – direkten indirme yönteminin, (çoğunlukla) ilk müdahale de kullanılan ilk yardım malzemesinin vb. uygun olmadığı görülmektedir.
Elektriksel Tehlikeler
Enerjili elektrik donanımı üzerinde ya da yanında çalışmayla ilgili dört çeşit tehlike vardır:
Temas ya da çakıp atlama nedeniyle çarpma (shock) ve yanık (ark flaşı / termal yanıklar).
Arktan gelen elektriksel patlama yarası.
Elektrik arkları nedeniyle patlama yarası.
Bir çalışma bölgesinde kararma ya da kesilme.
Elektrik ark flaşının etkileri; ağır yanıklar, (yüksekten düşme sonucu) kemik kırıkları, gözde hasarlar, işitme kaybı, beyin /iç organ yaralanmaları, vücutta delikler, kesikler ve ölüm şeklinde olabilir.
Arka Flaşın Nedenleri
Uygun olmayan (yanlış eğitim), düşürülen el aletleri, elektrikli sistemlere yanlışlıkla temas, tesisat / montaj hataları, uygun olmayan ekipman ve donanımla gerilim testi, uygun olmayan kaçak akım röleleri, toz birikimi, yalıtım yüzeylerinde korozyon, uygun yapılmamış bakımlar, kusurlu hatların kapatılması ve sigorta değişimleri, kedi-köpek, porsuk, yılan gibi hayvanlar, dikkatsizlik / kendine fazla güvenme, yetkisi – bilgisi – izini, uygun KKD’si, nitelikli gözcüsü, uygun prosedür talimatı olmadan elektrik sistemine müdahale vb.
Ne Yapmalı?
Elektrik ile çalışmada tehlikelere karşı birincil koruma (mümkün olan yerde) devreleri enerjisizleştirmektir – gerilimin kesilmesi – (İşe iş izin sisteminin uygulanması ile başlanmalıdır).
İkinci olarak; tekrar gerilimin verilmesinin önlenmesi (kilitleme, etiketleme sisteminin uygulanması),
Devre enerjisizleştirildikten sonra, hiç bir enerjinin kalmadığından emin olmak için test edilmelidir (çalışılacak yerde gerilimin olmadığının kontrolü),
Çalışılan bölüme yakın yerde, işletme esnasında gerilim altında bulunması gerekli başka bölümler varsa, bu bölümlerdeki gerilimli kısımlara dokunmayı önleyecek önlemler alınmalıdır.
Kısa devre etme ve topraklama yapılmalı, gerekli ve uygun KKD’lerin kullanılmalı, çalışma bölgesi uygun şekilde ve yeterli düzeyde aydınlatılmalı, iletken olmayan (izole) merdiven(ler) kullanılmalıdır vb.
İş yerleri Ne Yapmalı?
Elektrik Yönünden Tehlikeli Görev
Yukarıdaki olaylardan da anlaşılacağı üzere iki temel tehlike dikkate alınarak incelenmelidir: “Alev tehlikesi” ve “çarpma tehlikesi”. Bu tehlikeler, enerji seviyelerine dayalı sınırlar kullanılarak tanımlanır. Bu sınırlar içinde çalışmak, eğitim, planlama, prosedürler ve kişisel koruyucu donanım gerektirir.
Enerjili elektrik iletkenleri veya devre parçaları üzerinde ya da civarında çalışan ve/ya da yardımcı görevleri yerine getiren çalışanlar, mağdurları enerjili iletken ya da devre parçalarıyla temastan kurtarma yöntemleri konusunda eğitilmelidir.
Alev Tehlike Sınırı
Enerjili elektrik iletkenleri ya da devre parçaları olan elektrik donanımı üzerinde ya da civarında çalışırken, bu sınırın dış limitine olan mesafe, sistemin bu parçalarına ait enerji seviyesine dayalı alev tehlikesi analiziyle belirlenmelidir. Bu sınır içindeki herkes, alev tehlikesine maruz vücudun herhangi bir kısmını korumak için alevden koruyucu malzeme giymelidir. (Not: Alev tehlikes sınırı, NFPA 70E 2000, Bölüm II, Paragraf 2-1.3.3.2’ye göre hesaplanır.)
Çarpma Tehlike Sınırı
Çarpma tehlikesi sınırları üç sınıfa ayrılır. “Sınırlı yaklaşma sınırı”, “kısıtlı yaklaşma sınırı”, “yasak yaklaşma sınırı”. Çarpmadan korunmak için enerjili iletken ya da devre parçalarına minimum yaklaşma mesafesini belirlemek için, [Bkz: NFPA 70E Electrical Safety Requirements for Employee Workplaces 2000 Edition, Part II, Appendix A, Limits of Approach, ayrıca Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği m.46]
Her bir yaklaşma sınırlarıyla ilgili koşullar:
Sınırlı yaklaşma sınırı içindeki işler, nitelikli (yetkili &yetkin) personel tarafından yapılmalıdır. Niteliksiz personelin küçük bir iş yapmak üzere sınırlı yaklaşma sınırını geçmesi ya da donanıma bakması gerektiğinde, nitelikli bir personel kendisine olan tehlikeleri anlatmalı ve niteliksiz personelin korunmasını sağlamalıdır. Niteliksiz personelin, sınırlı yaklaşma sınırını geçmesine hiç bir şekilde izin verilmemelidir.
Kısıtlı yaklaşma sınırı, niteliksiz personelin bu sınırı geçmesine hiç bir şekilde izin verilmez. Bu sınırı geçecek kişi;
1. Nitelikli personel olmalı,
2. Onaylı planı olmalı,
3. Koşullara uygun kişisel koruyucu donanımları kullanmalı,
4. Vücudunu, dikkatsiz temas riskini en aza indirecek şekilde yerleştirmeli.
Bazı durumlarda, bu sınırın dışında ama kişinin erişme mesafesindeki işler, söz konusu kişinin düşüncesine göre, iletken nesneler ya da korunmasız vücut kısımları istemeden temas edebilir ya da yasaklı yaklaşma sınırını geçebilirse, kısıtlı çalışma olarak sınıflandırılabilir.
Yasaklı yaklaşma sınırı, enerjili iletken ya da devre parçasına minimum yaklaşma mesafesi ve çakıp atlamayı (flashover) önleyecek en yakın noktadır. Bu sınırı geçmek ve yasaklı bölgeye girmek, enerjili iletken ya da devre parçasıyla temas etmekle aynı düşünülmelidir. Nitelikli personel;
(a) Enerjili iletken ya da devre parçalarında çalışmayla ilgili özel eğitim almış olmalı
(b) Yasaklı yaklaşma sınırı içinde çalışma gereksinimini haklı gösteren belgelenmiş bir plana sahip olmalı,
(c) Risk analizi yapmalı,
(d) b ve c maddeleri için saha yönetiminden onay almış olmalı,
(e) Enerjili iletken ya da devre parçalarında çalışma için uygun görülen, söz konusu gerilim ve enerji seviyesine uygun kişisel koruyucu malzeme kullanmalı.
300 volt’un üzerindeki (faz-faz ya da + / – ) sistemlerde yasaklı sınır içinde çalışırken, işi yapan kişi, alev tehlike sınırı içinde olacaktır. Yasaklı çalışma, 15,24 cm (6 inç)’ten büyük alev tehlike sınırı olan donanım üzerinde yapılmamalıdır. Bu işi yapmak için özel yetki gerekir.
Elektrik Yönünden Tehlikesiz Görev
Elektrik yönünden güvenli çalışma ortamı içinde yer alan ya da 50 volt’un altında gerilimleri olan donanımlarla ilgili görevler, elektrik yönünden tehlikesiz olarak sınıflandırılır ve özel koruyucu donanım kullanımı gerektirmez. Bu düşük gerilimlerde, enerjili parçaların üzerinde ya da civarındaki işler, ölüm tehlikesi düşünülmeksizin yapılabilir. Yine de düşük gerilimlerde, çarpma, sarsma tepkisi yaratabilir. Görev hareketli makina parçaları, diğer tehlikeli nesneler ya da düşme tehlikeli nesneler ya da düşme tehlikesi içeriyorsa, uygun önlemler alınmalıdır. Ayrıca, düşük gerilim devrelerini kısa devre yapma ya da topraklama, donanım hasarlanması, proses sapması, kesinti, elektriksel yanma ya da elektrik arkları nedeniyle patlamalara neden olabilir. Elektrik yönünden tehlikesiz görevler(de) dikkatle planlanmalıdır.
Tanı
Tanı (diagnostics), yalnızca tanı tehlikeleri, tanı test aletlerinin doğru seçimi ve kullanımı, iş yöntemleri ve görevi yapmak için doğru kişisel koruyucu donanım seçimi konularında eğitilmiş nitelikli personelce yapılmalıdır.
Enerji Kesme Talebi
Tüm elektrik işlerinde ilk konu, işin enerjisiz durumda yapılabilirliğinin belirlenmesidir. Enerjili elektriksel donanım üzerinde ya da civarında çalışma gerekçesi, tehlike analizi, personelin niteliği ve donanımın elektrik yönünden güvenli çalışma ortamına sokulamaması nedenine dayanmalıdır.
Enerjili elektrik servisleri ya da donanımlarında enerjiyi kesme talebini onaylama ya da reddetme yetkisi olan tesis personelinin kim olacağı (Elektrikle İlgili Fen Adamları Yönetmeliğine uygun seviyede) belirlenmelidir.
Çalışma süresince donanımın enerjisini kesmek için işletme sorumlusuna, yazılı bir talepte bulunmalıdır. Kesme talebi reddedilirse, yetkili kişi, donanımın enerjisinin neden kesilemeyeceğini yazılı olarak açıklamalıdır.
Bariyerler
Donanım enerjiliyken işin yapılması gerekiyorsa, bariyer kullanma düşünülmelidir. Olası ise, bariyeri, donanım geçici olarak devre dışıyken yerleştirilmelidir. Not: Geçici bariyer yerleştirilmesi, kişiyi çarpma tehlikesinden korusa da, alev tehlikesinden korumayabilir. Bu yüzden bariyerin yerleştirilmesi elektriksel çarpma tehlikesi sınıfını değiştirebilir, ama iş alev tehlike sınırı içindeyse her zaman alev koruması gereklerini ortadan kaldırmaz.
Planlama
İş planları genellikle iki çeşittir: 1)Özellikle belli bir iş için yazılmış planlar, 2)Genel bir prosedür, kontrol listesi ya da sözlü iş planı şekli alabilen iş planları.
Dikkat: İş planlandığı gibi yapılamıyorsa ya da koşullar değişmişse, durdurulmalı ve tekrar değerlendirilmelidir.
Özel olarak yazılmış iş planları, yapılacak işin ana hatlarını adım-adım göstermelidir. Teknik gözden geçirmeyi kolaylaştırmak için bir taslak gereklidir. Planlama Dokümanları Elektrik yönünden tehlikeli görevleri planlarken, şu dokümanlar gereklidir:
a) Tehlike/risk analizi akış şeması
b) Tehlikeli görevin sınıfını belirlemede kullanın. Sınıflamaya karar vermek için akış şeması üzerinde uygun yolu izleyin.
c) Enerjili elektrik iletkenleri ve devre parçalarına yaklaşma mesafeleri
d) Bu şemalar, çarpma ve alev tehlike sınırlarının belirlenmesinde kullanılmalıdır.
e) Elektrik yönünden tehlikeli görevler için koşullar kontrol listesi Tehlikeli görev sınıfı belirlendikten sonra minimum prosedürsel ve kişisel koruyucu koşullarını belirlemede kullanılmalıdır.
Tehlikeli Görev Yetkilendirmesi
Elektrik yönünden tehlikeli olarak sınıflandırılan bir görev yerine getirilmeden önce uygun yetkilendirme yapılmalıdır (Plan hazırlama, Gözden geçirme, Yetkilendirme).
Risk Değerlendirmesi
Her işe başlamadan öncesi, sorumlu kişiler, ilgili kişilerle birlikte bir risk değerlendirmesi yapmalı –ya da yapılmış risk değerlendirmesini gözden geçirmeli, iş izin sistemini uygulamalıdır. Risk değerlendirmesi; İşle ilgili tehlikeler, ilgili çalışma prosedürleri, alınması gerekli izinler, özel önlemler, enerji kaynağı kontrolleri ve kişisel koruyucu donanım koşulları gibi konuları kapsamalıdır. Çalışma sırasında çalışanların güvenliğini etkileyebilecek değişiklikler çıkarsa, ilave risk değerlendirmeleri yapılmalıdır.
Elektrik Tesislerinde Hangi KKD’ler Kullanılacakır?
Kullanılacak olan uygun KKD’ye karar vermek için yapılacak ilk iş elektrikle ilgili tesislerde ve ekipmanlarda “Tehlike Risk Kategori Sınıflandırması” nın (T/R K) yapılmasıdır. Bu amaçla (0,1,2,3,4) tehlike/risk kategorisi belirlenebilir [BKZ: NFPA 70E, 2000 Edition PartII, Chapter 3.3-3, Table 3-3.9.1, Table 3-3.9.2, Table 3-3.9.3]
Örneğin;
Toprak ile potansiyel farkı 240 V ve altında alternatif gerilim bulunan elektrik (tevzi) tabloları’nda (kapakları açıkken veya kaplı iken) devre kesici (CB) veya sigorta anahtar(lar)ı’nı kullanmanın tehlike/risk kategorisi (0) iken, burada “gerilim testi dahil, enerjili parçalar üzerinde çalışma da tehlike/risk kategorisi (1)’dir.
Toprak ile potansiyel farkı 240 V ve 600 Volt’a kadar alternatif gerilim bulunan elektrik (tevzi) tabloları’nda pano kapakları açıkken devre kesici (CB) veya sigorta anahtar(lar)ı’nı kullanmanın tehlike/risk kategorisi (1) iken burada “gerilim testi dahil, enerjili parçalar üzerinde çalışma da tehlike/risk kategorisi (2)’dir.
Metal Kabinli Şalt’da (1 kV ve Üzeri); panel üzerindeki sayaç veya göstergeleri okurken tehlike/risk kategorisi (0) iken, gerilim testi dahil enerjili parçalar üzerinde çalışmanın tehlike/ risk kategorisi (4)’tür.
1 kV ve üzerindeki diğer ekipmanlarda; açık alanda, izoleli kabloların incelenmesinde tehlike/risk kategorisi (2), şalter operasyonlarında (kapıları kapalı) tehlike/ risk kategorisi (2), menhol içinde veya diğer sınırlandırılmış alanlardaki, izoleli kabloların incelenmesinde tehlike/risk kategorisi (4)’tür.
Deri iş ayakkabısı, deri ve (gerilim değerine uygun) yalıtımlı eldiven, dış kulak yoluna sokulan işitme koruyucu ve güvenlik gözlüğü tüm tehlike/risk kategorisinde (0-4) kullanılması gerekirken, baret T/R K 1 ve 2’de, Ark korumalı (rated) yüz siperliği T/R N 2,3 ve 4’de, %100 pamuk uzun kollu gömlek ve uzun pantolon T/R N 0’da, 4+ cal Uzun kollu gömlek ve uzun pantolon (ya da) tulumlar T/R N 1’de, 8 + cal uzun kollu gömlek ve uzun pantolon (ya da) tulumlar T/R N 2’de, 25 + uzun kollu gömlek ve uzun pantolon üzerinde flashsuit W / başlık T/R N 3’de, Yanmaya dirençli (FR) Uzun kollu gömlek ve pantolon üzerinde 40+ flaş giysi w/ başlık T/R N 4’de kullanılır.
Korkuluklu çalışma platformu sağlanamayan 1,3 m’den serbest düşme olabilecek olan yerler ile elektrik direklerinde yapılacak çalışmalarda çift lanyardlı, şok emicili paraşüt tipi emniyet kemeri kullanılmalıdır.
Elektrik Tehlikeleriyle (potansiyel maruziyet) karşı karşıya olanlar için acil durumlarda kullanılabilecek Kurtarma Kit’i. Canlı bir hattaki yaralı bir kişiyi kurtarmaya çalışanın kullanacağı IEC standartlarına uygun KKD(Kişisel Koruyucu Donanım)’ların depolandığı kabin bulunmalıdır (28,29) .
Kaynak
1 – http://elektrik.tv.tr/index.php/elektrik/elektrigin-oenemi.html
2 – http://hbogm.meb.gov.tr/MTAO/3ElektrikBilgisi/unite04.pdf
3- [https://www.osha.gov/dte/grant_materials/fy09/sh-18794-09/electrical_ safety_manual.pdf )
4- http://www.cbs.state.or.us/osha/construction-depot/2013-02/2013-02-03. html
5 – http://www.kayserim.net/kayserihaber.asp?id=7585
6- http://www.haberdiyarbakir.com/tedas-personeli-hayatini-kaybetti12450h/
7- http://www.tuncelininsesi.com/haber/yenikonak-koyu-muhtarini-elektrikcarpti-179.htm
8- http://haber.mynet.com/yasam/elektrik-direginde-olum-kalim-savasi519632-1
9- http://www.adanakoza.tv/manset/elektrik-carpti-direkte-asili-kaldi.htm
10- http://yurthaber.mynet.com/trabzon-haberleri/elektrik-akimina-kapilaniki-isci-yaralandi-80300
11- http://www.haber3.com/torbalida-3-belediye-iscisini-elektrik-carptihaberi-1381216h.htm
12- http://www.haberdeyiz.net/haber/11334/agrida-elektrik-akimina-kapilankisi-oldu.html
13- http://www.bursahaber.com/bursa/elektrik-direginden-dustu-h23304. html
14- http://www.bizimkocaeli.com/guncel/63952-pirellide-yanan-isci-hizlaiyilesiyor.html
15- http://www.kocaeligazetesi.com.tr/root.vol?exec=page&nid=445096
16- http://www.f5haber.com/foto-haber/?id=158061&sira=2
17- http://www.gercushaber.net/haberdetay.asp?ID=959
18- http://www.haberler.com/ilk-isinde-elektrik-akima-kapilip-hayatini3972668-haberi/
19- http://haber.mynet.com/direkte-alev-alev-yandi-703670-yasam/
20- http://www.haberler.com/elektrik-akimina-kapilan-isci-6-kattan-duserek4370683-haberi/
21 -http://www.corluhaberleri.net/corluda-5inci-kattan-dusen-insaat-iscisiagir-yaralandi.html/
22- http://www.haber3.com/elektrik-arizasi-icin-ciktigi-direkte-akima-kapilantredas-calisani-oldu-haberi-1902866h.htm
23- http://www.aydin24haber.com/karacasuda-elektrik-carpmasi-2-agiryarali-13764h.htm?interstitial=true
24- http://yurthaber.mynet.com/detay/ankara-haberleri/tamir-icin-ciktigidirekte-elektrik-carpmasi-sonucu-hayatini-kaybetti/939552
25- http://haber.stargazete.com/guncel/elektrik-direginde-akima-kapildi/ haber-768202
26-http://usfoticenter.org/files/Instructor_Notes_Focus_Four_Hazards_in_ the_Construction_Industry.pdf
27- http://www.slidefinder.net/f/focus_four_hazards_english/32857783/p2
28- http://www.dclsafety.com/styled/index.html
29- http://www.dclsafety.com/styled/files/high-voltage-rescue-kit.pdf
* Kim. Müh., İş Sağlığı+İşletme Yönetimi Bilim Uzmanı
Çalışma Bakanlığı Eski İş Güvenliği Müfettişi (1978-1985)
İş Güvenliği Uzmanı (A Sınıfı Sertifikalı)
Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı Denetim Kurulu Üyesi
(Tablo ve görsellere PDF üzerinden ulaşabilirsiniz.)