Bilindiği gibi Uluslararası Çalışma Örgütü (International Labour Organization-ILO) 2002 yılında 12 Haziran’ı Dünya Çocuk Emeği ile Mücadele günü ilan etti ve o zamandan beri, her yıl, 12 Haziran’da çocuk emeği sorununa dikkat çekmek için birtakım etkinlikler düzenlemektedir. Bu yılki etkinlikler, “ev işlerinde çocuk işçiliğine hayır” teması etrafında gerçekleştirildi.
ILO verilerine göre, dünya genelinde 215 milyon çocuk, işçi olarak çalışmaktadır.(1) ILO, bu yıl tema olarak seçtiği soruna ilişkin bir de rapor kaleme aldı. Bu rapora göre, dünya genelinde, 15,5 milyon çocuk, ücretli ya da ücretsiz olarak, ev işlerinde çalıştırılmaktadır. Bu çocukların üçte ikisinin içinde bulunduğu koşulların hiçbir şekilde kabul edilemeyeceği belirtilmektedir. Bunun nedeni, yaşlarının çok küçük olması ve çok tehlikeli işlerde çalıştırılıyor olmalarıdır. Bir kısmı, tam anlamıyla, köleliğe benzer koşullarda çalışmaktadır. Ev işlerinde çalışan çocukların 6,5 milyonu 5-14 yaş arasında bulunuyor ve % 71 den fazlasını da kız çocukları oluşturuyor. Ev işlerinde çalışan çocuklar başka birinin evinde ya da bir işverene bağlı olarak çalışmaktadır. Yaptıkları işler ise genellikle temizlik, ütü, bahçe işleri, su taşıma, çocuk ve yaşlı bakımı. Haftada 43 saatten daha fazla çalışmaktadırlar. Fiziksel, psikolojik ve cinsel şiddete ve istismara karşı korumasız bir durumda çalışan çocuk işçiler, ailelerinden kopartılmakta ve kamuoyundan gizlenmektedir. Birçoğu sonunda seks endüstrisinin sömürü ağlarına düşürülmektedir.(2) ILO’ya göre, çocukların ev işlerinde çalıştırılmasına karşı yürütülen mücadelede, en başta gelen sorunlardan biri, çocukların ev işlerinde çalıştırılmasının birçok ülkede noramal bir durum olarak görülmesi ve çocuk işçilik olarak kabul edilmemesidir.(3)
Ev işlerinde çalışan çocukların durumunu, bir saha araştırmasıyla, daha yakından inceleyen Jonathan Blagbrough, bu çocukların içinde bulunduğu insanlık dışı koşulları gözler önüne seriyor. Blagbrough’un çalışması “Hayvanlarına daha saygılı davranıyorlar (They respect thier animal more)” başlığını taşımaktadır.(4) Anlaşılacağı gibi, bu başlık, ev işlerinde çalışan çocukların, çalıştıkları evlerde bulunan hayvanlara kıyasla nasıl bir konumda bulunduklarını ima etmektedir. Bu başlıkta kullanılan ağır dil, araştırmacıya değil, görüşme yapılan bir çocuk işçiye ait.
Blagbrough’un çalışması Asya, Afrika ve Latin Amerika’nın 20’den fazla bölgesinde görüşme yapılan 400 çocuktan elde edilen verilere dayanıyor. Araştırmanın sonuçlarına göre, çocukları ev işlerinde çalışmaya iten en yaygın neden yoksulluk. Çocuklar kendilerinin ve ailelerinin yaşamını sürdürmek için, zorunlu olarak çalıştıklarını söylemektedir. Örneğin Tanzanya’da da görüşmeler yapılmış ve birçok çocuk, aile üyelerinin HIV/AIDS nedeniyle öldüğü ve kendilerine bakacak güvenilir akrabaları olmadığı için çalışmak zorunda olduklarını söylemişlerdir. Benin ve Togo’da görüşülen çocukların önemli bir bölümü, kendilerinin sınır-ötesi ticaretle ev hizmetlerinde çalıştırılmak üzere satıldıklarını ifade etmişlerdir.
Nepal’de yapılan görüşmeler ise, sorunun bambaşka bir boyutunu açığa çıkarmaktadır. Bu ülkede görüşülen çocukların söylediğine göre, ev işlerinde çalıştırılmak üzere, özellikle 14 yaşın altındaki çocuklar işe alınmaktadır. Büyük çocuklar, kendilerini çalıştıranlara zaman zaman baş kaldırdıkları, ücret artışı ve diğer koşullarda iyileşme istedikleri için tercih edilmemektedir.
Görüşülen çocukların anlattıklarından, şiddetin bin bir türüne uğradıkları ortaya çıkmıştır. En yaygın şiddet uygulama biçimi, çocukları dövmektir. Küfretme, kimi zaman dışarıda yatırma, yemek yemelerine izin vermeme, cinsel istismar çocuk işçilere uygulanan en yaygın şiddet türleridir.
Diğer taraftan, ILO’nun bu yıl belirlediği temanın dışına çıktığımızda da, ne yazık ki, çocukların durumunun pek parlak olmadığını görüyoruz. Örneğin, Çin’de, her yıl 200 bin civarında çocuğun kaybolduğu ve kaybolan çocukların yalnızca yüzde 0,1’inin bulunarak ailelerine geri getirildiği rapor edilmektedir.(5) Bu ülkede görülen bir başka sorun da, çocuk kotasına ilişkin olarak yaşanmaktadır. 2001 yılından beri aile planlaması kotasını aşan ailelerden toplam 80 çocuk, aile planlamasından sorumlu görevlilerce alınmıştır. Bu çocuklar önce yetimhaneye konulmuş, sonra da Avrupa ve ABD’de bazı ailelere 3 bin dolar karşılığında satılmışlardır. (6)
Kız çocukların erken yaşta evlendirilmesini konu alan bir rapora göre ise, az gelişmiş ülkelerde her üç kız çocuktan biri en geç 18 yaşında evlendirilmektedir. Her gün 39 bin ve her yıl 14 milyon kız çocuğun bu şekilde erken yaşta evlendirildiğine dikkat çekilmektedir. Yoksul ailelerdeki ve kırsal alanlardaki kız çocuklarının, 18 yaşından da önce evlendirilmesi oransal olarak daha yüksektir. Her yıl 1519 yaş arasındaki yaklaşık 13,7 milyon kız çocuk doğum yapmaktadır. Az gelişmiş ülkelerde, hamilelik ve doğuma bağlı ölümlerin 15-19 yaş grubu kız çocukları arasında en yaygın ölüm nedeni olduğu vurgulanmaktadır. Bebek ölüm oranlarına bakıldığında ise, ölüm oranı 20’li yaşlarda doğum yapanlara kıyasla, 20 yaş altında doğum yapanlar arasında % 50 daha yüksektir. (7)
Suriye’de ve Afganistan’da süregelen çatışmalarda çocukların infaz edilmesi de sıradanlaşmıştır. Afganistan’da 10 ve 16 yaşlarında iki erkek çocuk başları kesilerek öldürülmüş halde bulunmuştur.(8) Suriye’de ise, 15 yaşında bir çocuğun ailesinin önünde yüzünden ve ensesinden silahla vurularak öldürüldüğü rapor edilmektedir.(9)
Dünya düzeni, insan, insani, insanca, vb. nitelendirmeler kullanılarak yapılacak her türlü tarifin çok uzağında, insanın insanı sömürdüğü, bir mal gibi alıp sattığı, şiddet uyguladığı, yaraladığı, tecavüz ettiği, öldürdüğü ve daha akıl almaz bin bir şey yaptığı, insanlık dışı ve sözcük dağarcığımızdaki kötülüğün en uç biçimlerine ilişkin sözcüklerle bile tanımlanması olanaksız bir hal almıştır!?…
Kaynaklar :
(1) http://www.ilo.org/ipec/Campaignandadvocacy/wdacl/2013/exhibition2013/lang–en/index.htm
(2) ILO (2013), Ending Child Labour in Domestic Work, International Programme on the Elimination of Child Labour, Governance and Tripartism Department, International Labour Office.
(3) http://www.ilo.org/global/about-the-ilo/newsroom/news/WCMS_215170/lang–en/index.htm
(4) Blagbrough Jonathan (2008), They respect their animals more, Anti-Slavery International, http://www.antislavery.org/includes/documents/cm_docs/2009/t/they_respect_their_animals_more_08.pdf
(6) http://www.scmp.com/article/685514/girls-seized-handed-over-adoption
(7) A girl’s right to say no to marriage, http://plan-international.org/files/global/publications/campaigns/exec-summ-girls-right-to-say-no-marriageenglish.pdf
(8) http://www.bbc.co.uk/news/22842512
(9) http://gulftoday.ae/portal/4faf25f2-ea49-470b-bc72-c6e12039c525.aspx
* Yrd. Doç. Dr. Akdeniz Üniversitesi İİBF Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü Öğretim Üyesi ve Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı Gönüllüsü
(Tablo ve görsellere PDF üzerinden ulaşabilirsiniz.)