Her yıl Ekim ayının ilk Pazartesi “Dünya Çocuk Günü” olarak kutlanıyor. Çocuk haberin bu sayısının hazırlandığı sıralarda da, dünyanın birçok yerinde birçok farklı etkinlikle Dünya Çocuk Günü kutlanmaktaydı. Bir yanda aç, sefil bırakılan, dilenmeye mahkum edilen ya da sapıkların elinde örselenen çocuklar; bir yanda “hak”larıyla “doğumgünleri”yle yaşayan çocuklar. Bir yanda ortaçağ sapkınlığı, bir yanda çağdaş dünya insanlığı.
Bu yazının konusunu Dünya Çocuk Günü oluşturmuyor. Bunun yerine, yazının başlığının ima ettiği gibi, çocukların dünyada günlerini nasıl geçirdikleri anlatılmaktadır.
İran’da hazırlanan bir yasa tasarısı tam anlamıyla bir deli saçması. Tasarıya göre, kız çocuk evlat edinen erkekler evlat edindikleri kız çocuklar 13 yaşına geldiğinde evlenebilecekler. Bunun için, yargıçların, evliliğin çocuğun yararına olacağı yönünde karar vermesi yeterli. İran’da evlenme yaşının kız çocuklar için 13, erkek çocuklar için ise 15 olduğu ve 2010 yılında 10-14 yaş arasında 42 bin çocuğun evlendirildiği vurgulanıyor.(1)
Tanzanya’da büyük çoğunluğu öksüz ve yetim olan binlerce çocuğun zorla madenlerde çalıştırıldığı rapor edilmektedir. Madenin ocaktan kazılarak çıkartılmasından, son ürün haline getirilmesine kadar her aşamasında çocuklar yaşlarına ve fiziksel güçlerine aldırmaksızın çalıştırılmaktadır. Kimi zaman çocuklar 6-24 saat yer altında geçirmek zorunda kalmaktadır. Sert kayalardan altın elde etmek için civa kullanımı çok yaygındır ve çocuklar işin bu aşamasında da çalıştırılmaktadır. Dolayısıyla çocuklar civaya maruz kalmakta, bu durum onların bedensel gelişimini olumsuz etkilediği gibi nörolojik problemler yaşamalarına da yol açmaktadır. Tanzanya’da yaygın çocuk emeği sömürüsüne dayalı bu üretimden elde edilen altının büyük çoğunluğu Birleşik Arap Emirlikleri’ne ihraç edilmektedir. Diğer değerli madenlerin alıcıları arasında İsviçre, Güney Afrika, Çin ve Birleşik Krallık yer almaktadır.(2)
Avusturalya’da moda olan marka giysileri satan 40 firmayı kapsayan bir araştırmanın sonuçlarına göre, bu firmaların % 93’ü sattıkları ürünlerin imalatçılarının kim olduğunu bilmelerine karşın, üretimin bundan önceki aşamalarını hakkında bilgi sahibi olmadıkları ortaya çıkmıştır. Özellikle de, sattıkları ürünlerin imalatında kullanılan pamuğun nereden ve nasıl geldiğini bilmedikleri görülmüştür. Bu araştımaya göre, popüler marka ürünleri satan firmaların bilgisiz olduğu ya da bilmezden geldiği ön önemli nokta ise, bu ürünlerin imalatında kullanılan pamuğun üretiminde çocuk emeği sömürüsünün yaygın olmasıdır.(3)
Dünya’nın en yoksul ülkelerinden biri olarak görülen Moritanya’da küçük kız çocuklarının ev işlerinde çalıştırılması yaygın bir sorundur. Bu çocuklar, yoksul olan aileleri tarafından gelir elde etmek amacıyla başka ailelerin yanına hizmetçi olarak verilmektedir. İçlerinde 6 yaşındaki küçük kız çocukların bile olduğu bu çocuklar, sabah çok erkenden, şafak sökmeden uyanmak iş başı yapmak zorundadır. Ailelerinden çok uzaklarda, son derece yorucu ve yıpratıcı koşullarda çalışan bu çocukların, bir de fiziksel ve cinsel şiddete uğradığı rapor edilmektedir. Bir sivil toplum örgütünün araştırmasına göre, ev işlerinde çalıştırılan bu küçük kız çocukların yaklaşık % 60’ı 12 yaşın altındadır.(4)
Birleşmiş Milletler (BM) kaynaklı bilgilere göre, Kongo’da yürütülen çalışmalar sonucunda 557 çocuk asker silahlı grupların elinden kurtarılmıştır. Bunların 113’ü ailelerine teslim edilmiş olmasına karşın, 444’ü geçici merkezlere yerleştirilmiştir. Bu durum, yine de haberin görece iyi yanıdır. İşin kötü yanı ise, halen kurtarılmayı bekleyen 1500 çocuk asker bulunmaktadır. Daha kötüsü, silahlı gruplar başka çocukları zorla kaçırarak sömürmeye devam etmektedir.5
BM’nin tahminlerine göre, 2011-2020 arası dönemde 140 milyondan fazla kız çocuğu 18 yaşın altındayken evlendirilmiş olacak, bunların 50 milyonu da 15 yaşın altındayken evlendirilecekler.6 Bu bir sapıklık salgınıdır. Kız çocukların küçük yaşta zorla evlendirilmesinin yaygın olduğu yerlerden biri Yemen’dir. Yemen’de bu konuda yasal bir sınırlama bulunmamakta ve bazen 8 yaşındaki kız çocukların bile zorla evlendirildiği görülmektedir. Bu konudaki resmi verilere göre, Yemen’deki küçük kız çocuklarının % 14’ü 15 yaşın altında ve % 52’si de 18 yaşın altında zorla evlendirilmektedir.7
ILO kaynaklı verilere göre, dünya genelinde 5-17 yaş arasında 85 milyon çocuk zihinsel ve bedensel gelişimlerine zarar veren, hatta ölmelerine yol açan ağır-tehlikeli işlerde çalıştırılmaktadır. Bu tür işlerde çalışan çocukların sayısının Asya ve Pasifik bölgelerinde görece daha fazla olduğu görülmektedir. Bu iki bölgede 33,9 milyon çocuk ağır ve tehlikeli işlerdedir. Kıta-altı Afrika ikinci sırada gelmektedir. Bu bölgede, ağır ve tehlikeli işlerde çalışan çocukların sayısı 28,8 milyondur. Çok kesin veri kaynaklarına dayanmamakla birlikte, 17 ve daha küçük yaşta olan 5,5 milyon çocuğun zorla çalıştırıldığı rapor edilmektedir. Zorla çalıştırılan bu çocuklar, dünya genelindeki toplam zorla çalıştırılan 20,9 milyon insanın % 26’sını oluşturmaktadır.8
Afganistan’da akıl dışı eski bir geleneğin yeniden hortladığı rapor edilmektedir. “Bacha bazi” olarak bilinen bu sapıklık erkek çocukların bir eşya gibi alınıp satılması ve istismar edilmesi anlamına gelmektedir. Taliban’ın iktidara geldiğinde yasakladığı bu zırvalığın yeniden yaygınlaştığı belirtilmektedir. Dahası, önceden yalnızca belli bölgelerde görülen istismar biçiminin şimdi yaygınlaştığı söylenmektedir. Erkek çocuklar dans ettirilmek ve cinsel istismar için satın alınmaktadır. Savaş lordları, zengin tacirler ve yasadışı silahlı gruplar yoksul ve kimsesiz çocukları bu şekilde sömürüp, çocuklar ancak 18 yaş civarına geldiğinde serbest bırakmaktadır. Örneğin Taliban karşıtı güçlerde komutanlık yapmış ve isminin duyulmasını istemeyen birisi, bu sapıklığın gerçek olduğunu dile getirmiştir. İyi dans eden çocukların eğlence için, dans edemeyenlerin ise seks için alıkonduğunu söylemiştir. Kendisinin de iki yıl boyunca bir çocuğu seks için alıkoyduğunu itiraf etmiştir.9
Tüm çocukların de bu zırvalıklardan, yobazlıklardan, sapıklıklardan uzak, çağdaş bir dünyaya yakışan bir “Dünya Çocuk Günü”ndeki gibi kutlamaları, sevinçleri, eğlenceleri, özgürlükleri, dostlukları ve barışı yaşamaları umuduyla…
* Yrd.Doç.Dr. Akdeniz Üniversitesi İİBF Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü Öğretim Üyesi ve Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı Gönüllüsü
KAYNAKÇA
(1) http://www.theguardian.com/world/2013/sep/26/iranlawmakers-men-wed-adopted-daughters
(3) http://www.businessinsider.com. au/a-report-says-most-australian-fashion-houses-dont-knowwhere-their-cotton-is-sourced-from-2013-8
(4) http://www.tdh.ch/en/news/mauritania-the-fightagainst-child-domestic-labour
(5) http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=4582 4&Cr=democratic&Cr1=congo#.UlL-EFPm5xl
(6) http://www.albawaba.com/editorchoice/yemen-childmarriage-human-rights-519066
(7) http://www.hrw.org/news/2011/12/08/yemen-childmarriage-spurs-abuse-girls-and-women
(8) http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/—ed_norm/– -ipec/documents/publication/wcms_221513.pdf
(9) http://www.irinnews.org/report/98776/afghanistan-sdancing-boys
(Tablo ve görsellere PDF üzerinden ulaşabilirsiniz.)