İşyerlerinin bahçelerinde, yeşil alanlarında, oto yol veya şehir içi yol kenarlarında, hatta oturduğumuz sitelerin bahçelerinde çim veya çit biçme makinaları ile çalışan işçileri görürüz. Son zamanlarda sık kullanılan reflektörlü yelekleri ile hemen fark edilirler. Özellikle bahar aylarında bu kişilerin çalışmaları daha da yoğunlaşır. Bunlar çalışırken ortalığı hoş bir çim kokusu da kaplar. Şehirlerde görüntü olarak çoğunlukla daha yaşlıca insanlar bu işleri yapar. Bazen çalışılan sahanın bir yerinde etiketsiz, işaretsiz (benzin) bidonları ya da metrelerce ayak altında dolaşan uzatma kablolarını gözümüze takılır.
İşyerlerinde ya da belediyelerde çoğunlukla bu işleri alt-işveren personeli yapar.
Bahçeli sitelerde ise kapıcılara fazla mesai ya da ek ücret karşılığı çim biçme işlerinin yaptırıldığına tanık oluruz.
Çim biçenlerin, makinalarının çıkardığı aşırı gürültüye karşı kulak koruyucusu, göze- yüze çarpan otlara karşı gözlük veya yüz siperliği kullananlara da ara sıra denk geliriz.
Nedense bunları görünce benim aklıma Ağır ve Tehlikeli İşler (Yönetmeliği) gelir. Acaba bu işler ağır ve tehlikeli işlerden mi diye. Bu yönetmeliğe bakıldığında “çim ve/veya çit biçme” ile ilgili veya “bahçıvanlık” ile ilgili doğrudan bir düzenleme sanırım görülmez. Ancak; “Ağır ve Tehlikeli İşlere Ait Çizelge Ek-1(sıra 29’da ) Muharrik kuvvetle çalışan her türlü bıçaklar ve testereler ile kesici, yontucu, soyucu, delici makinalar ve hızarlarla yapılan işler”e yer verilmektedir. Buradan yola çıkarak “ağır ve tehlikeli işler” kapsamındadır denebilir(mi?).
Çim ve çit biçme makinalarının hemen hemen hepsi (civar binalarda uykuda olanları uyandıracak kadar) yüksek düzeyde gürültü (ve titreşim) ile çalıştığı, operatörün yüz ve gözü dahil çim, ot parçaları veya çalışılan zeminde bulunan diğer malzemeleri (atıkları) fırlattığı, işçilerin de bazen gözlerini kısarak işlerini tamamlamaya çalıştığı, akaryakıt ile çalışan makinaların egzozlarından dumanlar yayıldığı görülür.
Bakarsınız bazıları işine ara verir ; duran, bıçaklar arasına sıkışan malzemeyi temizlemeye veya kazara kestiği uzatma kablosunu onarmaya çalışır. Bu durumda sıkışan malzemenin alınması ile aniden dönmeye başlayan bıçaklara elini, parmaklarını ciddi biçimde parçalattırır ya da elektrik akımına kapılarak yaralanır !. Bu tür kazaları duyar veya basından okuruz.
Ne yapmalı
Bize hoş daha yaşanılası bir ortam hazırlayanların sağlıkları ve güvenlikleri zarar görmemelidir. Bunun için:
- Makinanın üzerindeki etiketler- işaretler dikkatle okunmalı ve bunlarda yazılan bilgiler uygulanmalı,
- Çalışma alanında insanların ve hayvanların bulunmasına izin verilmemeli,
- Çim biçme makinasının erişkin olmayan ve deneyimsiz kişilerce kullanılmasına izin verilmemeli ve bedenen yorgun ve alkol, ilaç veya hap etkisindeyken kullanılmamalı,
- Motor çalışırken eller ya da ayaklar makinenin üstüne ya da altına konulmamalı,
- Tabanı kaymayan iş güvenliği ayakkabıları giyilmeli,
- Kullanılırken koruyucu gözlük ya da çalışanın gözlerini koruyacak başlıklar kullanılmalı,
- Islak ve kaygan kesimlerde kesim yapılmamalı: makinanın sapı sıkıca tutulmalı, koşulmamalı,
- Yokuş aşağı ya da yokuş yukarı kesim yapılmamalı. Daima enlemesine kesim yapılmalı,
- Egzoz gazının birikerek yangın çıkarabileceği yerlerde makina bırakılmamalı,
- Arka reflektör daima yerinde olmalı, makina torbasız kullanılmamalı,
- Bir yere çarpıldığında makina durdurulmalı ve bir hasar olup olmadığına bakılmalı, varsa, tamir ettirmeden çalıştırılmamalı,
- Çalıştırırken çim biçme makinesine doğru eğilmemeli; açıkta kalan bıçak çevreye zarar verebilir.
- Motor çalışırken makinenin önünde durulmamalı (Birisi aniden kazara vitese takabilir),
- Yollardan geçerken motor durdurulmalıdır.
Çim biçme makinasını bir kesim alanından diğer bir kesim alanına taşırken şunlara dikkat edilmelidir:
- Güvenlik aksamının çalıştığından ve doğru takıldığından emin olmadan makina çalıştırılmamalı,
- Karbüratör dışında motor (ç)alışırken ayar yapılmamalı,
- Çalışan ya da motoru halen sıcak olan makinalara yakıt konulmamalı,
- Makinayı bırakırken motorun durduğundan ve kesici aksamın dönmediğinden emin olunmalı,
- Makinayı saklamak üzere kaldırmadan önce soğuması beklenilmeli,
- Makinanın sürat kolu değiştirilmemeli ya da oynanmamalı, • Benzin çok parlayıcı, kolay yanıcı bir maddedir. Dikkatli olunmalı,
- Torbayı çıkartıp boşaltma deliğini temizlerken makina durdurulmalı,
- Yakıt özellikle bu iş için kullanılan (güvenlik) kaplarda depolanmalı,
- Doldurma işlemi özellikle açık havalarda yapılmalı ve bu sırada sigara içilmemeli,
- Dengeyi korumak için hasarlı bıçakları (maden levhaları) ya da civataları birlikte değiştirilmeli,
- Yakıt deposunun boşaltılmasının gerektiği hallerde işlem açık havada yapılmalı,
- Kullanım öncesinde, daima görsel olarak bıçağı denetleyip, bıçak ve kesim aygıtının eskimemiş ve hasar görmemiş olmasına dikkat edilmeli,
- Çim biçme makinası motor çalışırken kesinlikle kaldırılmamalı,
- Çim biçme makinasını kullanırken emniyet açısndan her zaman için gerekli koruyucu giysiler giyilmelidir. Koruyucu giysilerin kullanımı yaralanma riskini ortadan kaldırmaz. Fakat bir kaza halinde yaralanmanın etkisini azaltırlar.
Son öneriler
Tüm çim biçme makinası ve motorlu tırpanlar çalışanlarının (ağır ve tehlikeli işler yönetmeliğine uygun) işe giriş ve periyodik sağlık muayeneleri olmalıdır. İşitme testleri (periyodik olarak) yaptırılmalı, akciğer grafikleri ve solunum fonksiyon testleri aldırılmalıdır.
Çalışırken iş güvenliği botu/ayakkabısı , kulak koruyucusu, göz koruyucusu ve yüz siperlikli baret, bahçıvan tulumu gibi iş elbiseleri ve eldiven gibi kişisel koruyucu donanımlarını kesinlikle kullanmalıdırlar.
İş ekipmanını kullanmadan önce imalatçı tarafından Türkçe olarak sağlanması gereken el kitabını çok iyi bir şekilde okunmalıdır. Güvenli kullanımı, olası arıza çeşitleri ve bunların güvenli giderilmesi konusunda yetkili kişilerden eğitim alınmalıdır. Makinaların bakım, onarım ve arızalarını gidermek eğitimli ve yetkili kişilerin, elektrik işleri de elektrikçilerin görevi olduğu da unutulmamalıdır.
* Kim. Müh., İş Sağlığı+İşletme Yönetimi Bilim Uzmanı Çalışma Bakanlığı Eski İş Güvenliği Müfettişi (1978-1985) İş Güvenliği Uzmanı (A Sınıfı Sertifikalı) Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı Denetim Kurulu Üyesi