Esener 2009 yılında tüm Avrupa, birçok ülkede durgunluğun ve işsizliğin sürdüğü ağır ekonomik krizin gölgesindeydi. Bu ortamda, Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı, European Agency for Safety and Health at Work, (EU-OSHA) sağlık ve güvenliğin önemi konusunda kamuoyunu bilinçlendirmeye yönelik çabalarına devam etti. Ajans 2009 yılında daha önceden önemli işlere imza attı. Yeni ve Artan Riskler Üzerine Avrupa Şirketleri Araştırması (ESENER), Risk Değerlendirmesi İçin “Sağlıklı İşyeri” Kampanyası ve tüm Avrupa çapında yapılan iş sağlığı ve güvenliği alan araştırmalarının yanı sıra, fotoğraf yarışması ve sağlıklı işyerleri konulu film ödülleri bu yılın en önemli faaliyetleri arasında sayılabilir.
Bu kısa çalışmada, EU-OSHA’nın faaliyetleri 2009 yılı Faaliyet Raporu çerçevesinde aktarılacaktır.
EU-OSHA’nın iş salığı ve güvenliği temel faaliyeti, bu alandaki bilgilerin toplanması ve bunların çözümlenmesidir. Bu kapsamda Ajans’ın 2009 yılı içindeki temel çalışmaları şu şekilde özetlenebilir.
Avrupa Risk Gözlemevi
2009 yılında, ajansın temel projelerinden olan ESENER tamamlanmıştır. Bu araştırma kapsamında, bütün Avrupa çapındaki kuruluşlardan gelen bilgiler tolanmıştır. Bu bilgiler iş sağlığı ve güvenliği alanındaki risklerden (özellikle stres, şiddet ve taciz gibi psikolojik risklerden) şirketlerin kuruluşların nasıl kaçındıklarını ve risk yönteminde hangi faktörlerin tercih edildiğini veya hangilerinin sınırlandığını göstermesi bakımından önemlidir. Bu bilgiler, siyasetçiler ve şirket yöneticileri için politika geliştirmede bir temel oluşturmaktadır. ESENER’in önemi, Avrupa ölçeğinde bu konuyu irdelemesidir. Bu anlamda da bir ilktir. ESENER’in geçici araştırma sonuçları Kasım 2009’da ajansın düzenlediği Risk Değerlendirmesi için “Sağlıklı İşyeri” Kampanyası’nın kapanış etkinliğinde açıklanmıştır. Raporun tam metni, Haziran 2010’da Avrupa Konseyi’nin İspanyol Başkanlığı tarafından sunulmuştur.
2009 yılına, Avrupa Risk Gözlemevi Ajansı (ERO) Öngörü Projesi (Foresight) ile başladı. Bu proje, sadece görünür risk alanlarını değil aynı zamanda uzun erimli sonuçları da kapsamaktadır. Öngörü Projesi, mümkün olan gelecek senaryolarını ki bunlar, 10 yıllık bir anlayış açığının kapatılması ve siyasal karar alıcılarını koruması gereken, işyerlerindeki yeni riskleri azaltıcı önlemleri kararlaştırmayı planlamaktadır. 2009 yılında bir teklif ile başlayan ilk Öngörü çalışması, çevre dostu çalışma alanlarının yeni ve yükselen risklerini kapsıyordu.
2009 yılının, bir başka önemli raporu olan, İş Sağlığında Artan Kimyasal Riskler İçin Uzman Tahminleri Raporu yayınlandı. Bu son raporla, ERO’nun psikolojik, fiziksel ve biyolojik riskler için olan 4 raporu arka arkaya yayımlanmış oldu. Bu raporlar, iş sağlığı ve güvenliğinin bu dört çekirdek alanındaki güncel bilgi düzeyini ve farkındalığı artırmayı amaçlamaktadır. Kimyasal riskler üzerine olan bu rapor, tüm Avrupa’daki uzmanların görüşlerinden oluşmaktadır. Rapor özellikle endişeye sebep olan madde ve bunlara sunuk kalan riski gruplarını belirlemektedir.
Ajansın, 2010-2011 yıllarında “sağlıklı bakım” temasıyla ilgilenecek olan sağlıklı iş alanları kampanyasının desteklenmesi için, işyerinde sağlık ve güvenliğin önemiyle ilgili bir özet hazırlanmaktadır. Bu özet, çalışma koşulları, bakım ve iş kazaları arasındaki ilişkiyi kurmaktadır.
Ajansın sürmekte olan “Rakamlarla İş Sağlığı ve Güvenliği” projesi kapsamında, Avrupa’daki çalışma alanlarındaki hastalıkları ve kazaları önlemek için temel veriler ortaya konulmaktadır. Bu projenin sonucunda elde edilen veriler Rakamlarla İş Sağlığı ve Güvenliği: İşyerinde Stres – Rakamlar ve Olgular başlıklı bir rapor olarak yayınlanmıştır. Bu raporda tüm Avrupa’dan gelen istatistikler ve araştırma sonuçları özetlenmiştir.
Ajansın sürmekte olan “Rakamlarla İş Sağlığı ve Güvenliği” projesi kapsamında, Avrupa’daki çalışma alanlarındaki hastalıkları ve kazaları önlemek için temel veriler ortaya konulmaktadır. Bu projenin sonucunda elde edilen veriler Rakamlarla İş Sağlığı ve Güvenliği: İşyerinde Stres – Rakamlar ve Olgular başlıklı bir rapor olarak yayınlanmıştır. Bu raporda tüm Avrupa’dan gelen istatistikler ve araştırma sonuçları özetlenmiştir.
Katılan organizasyonlardan, “NEW OSH ERA” projesinin iş sağlığı ve güvenliği alanındaki Avrupa araştırmalarını eşgüdümlemek için, “çalışma koşulları stresi” temalı ilk ortak teklif açıklandı.
2009 yılında, artan fiziksel riskler üzerine olan ERO Raporu ile bağlantılı yeni bir rapor daha hazırlanmıştır. Bu raporun önemi, ergonomik tasarım ilkelerinin öneminin vurgulanması olmuştur. Yine, 2009 yılı içinde madende çalışan işçilerin riskleri konusunda da bir başka özet rapor yayınlanmıştır. Bu özet, ilk defa Avrupa ölçeğinde uygulanan bir araştırmanın sonuçlarıdır. Ajans, bu alanda çalışan kişi, kurum ve kuruluşlarla araştırmacıların birlikteliğinde özetin sonuçlarını değerlendirmek ve önemsenmeyen çalışma gruplarının iş sağlığı ve güvenliği açısından iyileştirilmesi gibi önlemleri geliştirmek üzere bir seminer düzenlemiştir. Bir başka önemli rapor, çalışma ortamındaki tehlikeli madde sınırının belirlenmesi için kullanılan sistemler üzerine Ajansın değerlendirmelerini sunmaktadır.
Son olarak, iş sağlığı ve güvenliğinde stratejik planlama konusu raporlaştırılmıştır. İş teftişi konusunda müfettişlerin ve araştırmacıların ilgisini çeken bu rapora göre, iş müfettişleri, iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini desteklemekte, artan risklerin erken teşhisinde ve risklerden kaçınmada daha fazla dikkat göstermekte önemli bir rol oynamaktadır.
Çalışma Ortamı Bilgisi
Çalışma Ortamı Enformasyon Birimi işletmelerde kalite temelli bilgilere olan ihtiyaç üzerine çalışmaktadır. Birçok hükümet ve sigorta şirketleri bunların geliştirilmesi üzerinde çalışmaktadır. Bu kapsamda, iki uzman çalıştay düzenlenmiştir.
İşyerinde Sağlığın Desteklenmesi Projesi (The Workplace Health Promotion Project), ulaşım sektöründe sağlığın desteklenmesi ve sağlık sektöründe ruh sağlığının korunması üzerine odaklanmıştır. İşverenlerin kendi çalışanlarını daha sağlıklı bir yaşam tarzına uyum sağlamalarıdır.
Ajans, 2009 yılında iki temel rapor hazırlamıştır. Bunlar, eğitim alanında iş sağlığı ve güvenliği konusundadır. Bu rapor, Avrupa Birliği ülkeleri düzeyinde ilk, ulusal eğitim içinde risk eğitimi konusunu incelemektedir. Diğer rapor genç işçilerde risklerden korunma konusunda iyi uygulama örneklerine örnekler vermektedir. Ajansın, iş sağlığı güvenliği mevzuatının Avrupa çapında iyileştirilmesi için önerilerine ve çalışmalarına da, 2009 yılı içinde devam ettiği bilinmektedir.
- İletişim, Kampanyalar ve Destekler
2009 yılı Ajansın oldukça başarılı olduğu önemli bir yıldı. Risk Değerlendirmesi konusunda Sağlıklı İşyerleri Kampanyası, iş sağlığı ve güvenliği yönetiminin köşe taşlarından biri olmuştur. Kampanya, alanındaki en geniş katılımlı kampanya olup, 2 milyondan fazla bilgilendirme materyali dağıtılmıştır. 43 Avrupa örgütü de kampanyaya destek vermişlerdir. İyi Uygulama Ödülleri, kampanyanın temel bir bileşeni olarak oluşturulmuştur.
Avrupa Kampanya Yardım Paketi altında, Ajans kampanya faaliyetlerini desteklemiştir. Bu kapsamda, 101 ulusal ortak ve paydaş; 14 medya faaliyeti (basın toplantıları, röportajlar, yuvarlak masalar), 21 ulusal haber izni ve 20 mesleki makale yayınlanmıştır. Ayrıca, kampanyanın etkililiğini ölçmek için bir değerlendirme raporu hazırlanmıştır. 2009 yılındaki bu kampanya da gerçekleştirilen en başarılı kampanyalardan biri olmuştur.
Ekim ayında yapılan Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Haftası, geniş çaplı konferansları, eğitimleri ve seminerleri ile gerçekleştirilmiştir. Hafta, Avrupa Risk Değerlendirme Zirvesi ve KOBİ’ler başlıklı bir değerlendirme ile kapanmıştır. Hafta, AB Dönem Başkanı İsveç Delegasyonu, AB Konseyi Başkanlığı, İspanya Hükümeti ve Bask Bölgesel hükümeti tarafından desteklenmiştir
2009 yılında ilk defa, Paylaşım ve Buluşma Günü düzenlenmiş, Ajans’ın Avrupa’daki tüm ortak ve destekçileri bilgilerini ve deneyimlerini paylaşmak üzere bir araya gelmişlerdir. 2009 yılında Ajans’ın farkındalık kapsamında değerlendirilebilecek faaliyetlerinden bir diğeri de, Avrupa vatandaşları ekonomik krizin sağlık ve güvenlik koşulları üzerinde etkili olduğunu ve krizin sağlık ve güvenlik koşullarını kötü etkileri üzerinedir.
2009 yılında, “İş Sağlığı ve Güvenliği resminiz nedir?” konulu fotoğraf yarışmasına 800 Avrupa fotoğrafçısı katılmıştır. 2009 yılının en önemli yeniliklerinden bir diğeri Ajansın Sağlıklı İşyerleri Film Ödülü koymasıdır. Bu ödül, Uluslararası Leipzig Belgesel ve Animasyon Film Festival’ine katılan yapımlar arasından, Hollandalı yönetmen Ton Van Zantvoort’un Çiçeklenen İş (Blooming Business) adlı belgeseliyle kazanmıştır.
2010 Yılına Bakış ve Değerlendirme
Ajansın 2009 yılı faaliyetleri topluca değerlendirildiğinde, iş sağlığı ve güvenliği alanında Avrupa ölçeğinde pek çok araştırma, toplantı ve farkındalık faaliyeti düzenlediği görülmektedir. Bu faaliyetleri, farklı aktörlerle gerçekleştirmiş olması da önemlidir. 2010 yılında da Ajansın faaliyetlerinin yine aynı eksende pek çok işkoluna ilişkin raporlar ve değerlendirmeler şeklinde devam edeceğini öngörmek mümkündür. Özellikle nanoteknoloji, çalışanların katılımı, işyerinde şiddet gibi konular ön plana çıkarılacağı söylenmektedir.
Bize göre, Ajansın tüm bu faaliyetlerinin, değerlendirmelerinin kamuoyu ile paylaşılması önemlidir. Sonuçta Ajansı, iş sağlığı ve güvenliği alanında Avrupa ölçeğinde farkındalık yaratmanın yöntemlerinden birini kullanmaktadır. Acaba toplumun ve ilgili kesimlerin yararına olan en iyi yöntemler bunlar mıdır? Ajans iş sağlığı ve güvenliği alanında farkındalıktan öteye geçerek bu alandaki iyi politika örneklerini ve yöntemlerini topluma sunmalı ve bunların uygulanmasına yardımcı olmalıdır. Ayrıca, Ajans gibi pek çok uluslararası kuruluşun yaptığı/yaptırdığı araştırmaların ve bunların değerlendirmelerinin belli ve sınırlı çevrelerin elinde kaldığı ve bu araştırmalarının sonuçların daha başından belirli varsayımlar etrafında şekillendirildiği iddia edilmektedir. Bu iddia bağlamında düşünüldüğünde, araştırma sorunsallarının toplumun ihtiyaçları, öncelikleri temelinde kurgulanması ve sonuçlarının öncelikli kesimlerin ne kadar yararına olup olmadığının tartışılması yaşamsaldır.
(1) “Key Activities in 2009”, Annual Report Summary, 2009, http://osha.europa.eu, Erişim Tarihi: 8.9.2010
* Yrd.Doç.Dr., Ankara Üniversitesi SBF Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı Gönüllüsü