Uluslararası Çalışma Örgütü›nün (UÇÖ) verilerine göre, her 15 saniyede 160 işçi iş kazası geçirmektedir ve her 15 saniyede bir işçi iş kazası ya da meslek hastalığı nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Bu korkunç istatistik bile tek başına, iş kazaları ve meslek hastalıklarının tüm dünyada ortadan kaldırılması için acilen harekete geçilmesi ihtiyacını ortaya koymaktadır. Uluslararası Çalışma Örgütü, bu ihtiyaçtan hareketle iş kazaları ve meslek hastalıklarının tüm dünyada önlenmesi konusunda farkındalık yaratmak ve uluslararası kamuoyunun dikkatini çekmek üzere 28 Nisan›ı Dünya İş Güvenliği ve Sağlığı Günü olarak kutlamaktadır. UÇO›ya göre 28 Nisan Dünya İş Güvenliği ve Sağlığı Günü, çalışma yaşamındaki ölümlerin ve yaralanmaların azaltılmasını sağlayacak bir güvenlik ve sağlık kültürünün oluşturulup geliştirilmesine odaklanmayı amaçlayan bir farkındalık yaratma kampanyası olma özelliği taşımaktadır.
Dünya İş Güvenliği ve Sağlığı günü UÇÖ tarafından ilk kez 2003 yılında “Küresel Dünyada Güvenlik ve Sağlık” sloganıyla kutlanmıştır. Ancak iş kazalarına bağlı olarak hayatını kaybeden ya da sakat kalanların anılmasının tarihi çok daha eskilere dayanmaktadır. Kanada›da Kamu Çalışanları Sendikası›nın 1984 yılında 28 Nisan›ı iş kazalarında hayatını yitirenleri anma ve yas günü olarak ilan etmesi bu konuda önemli bir dönüm noktasıdır. Bu tarihten itibaren Kanada›daki sendikalar 28 Nisan›da çeşitli anma etkinlikleri düzenlemişler, 1991’de de Kanada devleti 28 Nisan’ı resmi yas günü ilan etmiştir. Kanada sendikalarının önderlik ettiği bu hareket daha sonra dünyanın farklı ülkelerine yayılmış, 28 Nisan genellikle işçi sendikalarının öncülüğünde iş kazalarında hayatını yitiren işçilerin anıldığı bir gün haline gelmiştir. Pek çok ülkede parlamentolar da bu günü resmi anma ve yas günü olarak kabul etmiştir. 1996 yılından itibaren 28 Nisan Uluslararası Hür İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (ICFTU) öncülüğünde dünyanın dört bir yanındaki sendikalar tarafından 28 Nisan Ölü ve Yaralı İşçileri Uluslararası Anma Günü olarak düzenlenmiştir. UÇÖ, sendikaların talebi üzerine 28 Nisan kampanyasına 2003 yılında dahil olmuştur ve o yıldan bu güne 28 Nisan’ı Dünya İş Güvenliği ve Sağlığı Günü olarak kutlamaktadır. Türkiye›de de iş kazalarında hayatını kaybedenlerin yakınları, işçi sağlığı alanında faaliyet gösteren çeşitli sivil toplum örgütleri ve sendikalar tarafından son yıllarda bu günün yas ve anma günü ilan edilmesi talebiyle çeşitli eylem ve etkinlikler düzenlenmektedir
UÇÖ, Dünya İş Güvenliği ve Sağlığı Günü›nü her yıl bir tema etrafında kutlamaktadır. 2003 yılındaki ilk kutlamanın teması “Küresel Dünyada Güvenlik ve Sağlık” olarak belirlenmişti. Bu yıl on beşinci kez kutlanacak olan İş Güvenliği ve Sağlığı Günü›nün teması ise Mesleki Sağlık ve Güvenlik Verilerinin Toplanması ve Kullanımının En İyi Hale Getirilmesi (Optimize the Collection and Use of OSH Data) olarak belirlenmiştir. UÇÖ, bunu Birleşmiş Milletler›in Sürdürülebilir Kalkınma 2030 hedeflerinin yakalanabilmesi için olmazsa olmaz unsurlardan biri olarak ele almakta ve iş kazası ve meslek hastalıklarına ilişkin güvenilir verilerin toplanması ve kullanılmasının kritik önemine dikkat çekmektedir.
İş kazası ve meslek hastalıklarına ilişkin güvenilir, sağlıklı verilerin toplanması ve kullanılması, iş kazalarına bağlı ölümlerin, yaralanmaların ve meslek hastalıklarının ortaya çıkmasının önlenmesi açısından son derece önemli bir araçtır. İşçi sağlığı iş güvenliği alanında temel görevin koruyucu hizmetler olduğu göz önünde bulundurulursa, işçi sağlığı iş güvenliğine ilişkin istatistiklerin hayati önemi daha iyi kavranabilir. Bu istatistikler, ortaya çıkan risk ve yeni tehlikelerin belirlenmesinde, tehlikeli sektörlerin tanımlanmasında, koruyucu önlemlerin geliştirilmesinde olduğu kadar farklı düzeylerdeki (işletme, ulusal ve uluslararası düzeyde) politikaların uygulanması için de vazgeçilmezdir. Bu veriler, işçi sağlığı iş güvenliğine ilişkin politika önceliklerinin belirlenmesi için yol gösterici olduğu gibi, ilerlemelerin ölçümüne de imkan sağlamaktadır. UÇÖ›nün 28 Nisan›ı bu yıl Mesleki Sağlık ve Güvenlik Verilerinin Toplanması ve Kullanımının En İyi Hale Getirilmesi teması etrafında kutlayacak olması ve bunu Sürdürülebilir Kalkınma 2030 hedefleri ile ilişkilendirmesi, ülkelerin veri toplama, işleme ve kullanma kapasitelerinin eksikliklerinin giderilmesi ve iyileştirilmesi için bir fırsat olarak görülmelidir.
(*) Dr., Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı Gönüllüsü
(Tablo ve görsellere PDF üzerinden ulaşabilirsiniz.)