Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)’nun yayınlayabildiği son iş kazası (2009) istatistiklerine göre; ülkemizde 64 315 iş kazası nedeniyle 1.519.106 gün “geçici iş görmezlik süresi” oluşmuştur. 2009 yılı sonu itibari ile ölümlü vak’a sayısı ise 1 171 dir.
(Not 1: Türkiye’nin nüfus sayısı 2010’da; 72 752 325).
İngiltere Sağlık ve Güvenlik İdaresi (HSE) İstatistikleri 2010/11’e göre;
1,2 milyon çalışan insanlar, işle ilgili bir hastalık sorunu yaşadı.
171 işçi(ler) iş yerinde öldürdü [171 workers killed at work].
115.379 yaralanmalar RIDDOR (Yaralanmalar, Hastalıklar ve Tehlikeli Olayları Raporlama Yönetmeliği) altında rapor edilmiştir.
200.000 raporlanabilir yaralanmaları (3 gün’den fazla iş günü kaybı) (LFS- iş gücü anketi) oluştu.
İşle ilgili hastalık ve iş yeri yaralanmaları nedeniyle toplam 26,4 milyon iş günü kaybedildi. İş ile ilgili hastalık veya iş yeri yaralanmaları ile ilgili her bir vak’a da 15 gün kaybedilmiştir.
(Not 2:İngiltere’nin Nüfus sayısı 2008’de; 51 456 400).
Ülkemizin nüfus sayısı İngilterenin 1,4 katı olmasına karşı, ölümle sonuçlanan iş kazası sayısı 6,9 katıdır. Aradaki fark 1.000 gibi görünüyor ama aslında arada dağlar kadar fark var. Bu kafdağının bir de arkası var. Kafdağının arkasını görebilmemiz için anahtar, “171 işçi iş yerinde öldürüldü” cümlesinde yatıyor. HSE, bu olguları, doğal olarak kabul edemiyor; işçilerin öldürüldüklerine inanıyor. Bu yaklaşımla olaya yaklaştığı için hem ölümlü iş kazası sayısında, hem sürekli iş göremezliğe uğrayan sayısında, hem yaralı işçi sayısında, hem de çalışma koşullarında dağlar kadar fark var.
171 sayısını bile içine sindiremeyen 1.171 sayısı için acaba ne düşünür?!
İşyer(ler)i çalışma ortamında iş kazaları ve işe bağlı hastalıkları “sürekli iyileştirme”miz gerekir ki ; işyerinde daha fazla işçimiz öldürülmesin !
Bu arzuya ulaşabilmek için: Devletin, İşveren(ler) in, İşçilerin, toplumun vb. yapacağı pek çok şey var.
İş kazaları ve işe bağlı hastalıkları gelişmiş ülkelerin düzeyine indirebilmek için belkide yapılacakların en kolayı ve en ucuzu işyerilerinde yapılabilecek sürekli iyileştirmelerdir.
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 2003 yılından bu yana, küresel düzeyde iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesini teşvik etmek için, 28 Nisan’ı “Dünya İş Sağlığı ve Güvenliği Günü” ilan etti. [2012 yılında Dünya İş Sağlığı ve Güvenliği Günü teması “yeşil işler” olarak belirlendi (yeşil bir ekonominin sağlığı ve güvenliği özendirmek).]
“2011 Dünya İş Sağlığı ve Güvenliği Günü “ nün teması (ise); iş yeri olayları ve iş kazalarının önlenmesi konusunda sürekli iyileşme (gelişme) için bir araç olarak “İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi’nin (OHSAS) uygulanmasıydı.
Güvenli ve sağlıklı bir çalışma ortamı sağlamak başta işverenlerin sorumluluğundadır. Sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi, ya da güvenlik programı, iş yeri yöneticilerinin iş ortamının iyileştirilmesine doğru yönelmesine yardımcı olabilir.
İSG Yönetim Sistemi (OHSAS) her cinsten her büyüklükte kuruluşa uygulanabilir. Az tehlikeli bir sektörde, küçük bir iş yerinde, sistem, çalışanların endişelerini dinlemek ve onları yanıtlamak şeklinde olabilir.
Tehlikeli bir sektörde, büyük bir iş yerinde, yazılı hale getirilmiş politikalar, amaç ve hedefler, yönetim programları, prosedürler, talimatlar hatta bunları yönetmek ve uygulamak için tam gün çalışana iş sağlığı ve güvenliği uzman(lar)ına, yöneticilere gerek duyulabilir.
Başarılı bir sistem ne yapar?
Başarılı bir sistem genel iş operasyonlarının bir parçası olmalıdır. Başarılı bir sistem işde/işyerinde başarılı olabilmek için yapılan diğer işler kadar önemlidir.
Başarılı sağlık ve güvenlik sistemi aşağıdakileri içerir:
- Yöneticilerin programın çalışır duruma getirilemesini taahhüt etmesi.
- Çalışanların (işçilerin) sisteme / programa katılması.
- Tehlikeleri belirleyen ve kontrol altına alacak bir sistem
- İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili yasal gerekliliklere uyum.
- Güvenli çalışma uygulamaları doğrultusunda eğitim
- Güvenlik iklimine elverişli; karşılıklı saygı, sevecen ve açık iletişim
- Sürekli iyileştirme
Sistemin sürekli iyileştirilmesi
Sisteminizin güçlü ve zayıf yanlarını gözden geçirilmelidir. Sistem istenen sağlık ve güvenlik yönetimini doğru bir şekilde yansıtıp – yansıtmadığı belirlenmelidir.
- Çalışma ortamı ve çalışma koşullarını kontrol listeleri kullanarak değerlendirilmeli,
- Yıllık olarak ve gerektiğinde yinelenmeli,
- Ramak kala olaylarını, hastalıkları, yaralanmaları ve kazaları araştırılmalı,
- Spesifik (belirli) ekipman ve süreçleri düzenli olarak tetkik edilmeli (günlük, haftalık ve gerektikçe)
- İş yerinin yaralanma ve hastalık istatistiklerini değerlendirilmeli.
- Tüm güvenlik çalışmalarını kayıt altına alınmalı,
- Değişim analizleri: yeni ve değişen süreçler, materyaller, ekipman ve tesisleri tehlikeye karşı gözden geçirilmeli,
- Tehlike giderme ve iyileştirme süreçlerinin sistemde olduğundan emin olunmalı,
- Eğitimlerin etkinliğini değerlendirilmeli,
- Çalışanlar dinlenilmeli: yaptıkları işin tehlikelerinin farkındalar mı ve nasıl güvenli çalışacaklarını biliyorlar mı? Yöneticiler güvenli çalışma uygulamalarını zorluyorlar mı ve güvenli davranışları övüyorlar mı?
Sonuç ve öneriler
Micheal Faraday, “Bilim bize hiçbir şeyi göz ardı etmememiz ve küçük ayrıntıları küçümsemememiz gerektiğini öğretir. Zira, büyük şeyler küçük şeylerden oluştuğu gibi, aslında küçük ayrıntılarda çoğu kez büyük şeyler gizlidir.”..diyor.
İş yerlerinde iyi işleyen, ciddi akredite kuruluşlarca sertifikalandırılan iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri kurulmalı; bu bağlamda:
İş yerlerinde de görülen her bir uygunsuz (güvensiz) durum ve hareketi ; basit, önemsiz, küçük ayrıntı demeden düzeltmek, daha doğrusu sürekli iyileştirmek gerekir. Ancak o zaman, Türkiye’deki “1.171 ölümlü vak’a sayısı” yerine, İngiltere’deki “171 öldürülen işçi” sayısından söz edilebilsin. Hatta iş yerlerinin giriş kapısına “hiçbir işçi (iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle) yaşamını yitirmedi“ cümlesi yazılabilsin.
Sürekli İyileştirem ile ilgili bazı uygulama örnekleri:
Resim 1 a- Çalışma sahasında özellikle acil durumlarda, gece vardiyalarında takılarak düşmeye neden olabilecek beton rögar kapakları.
Resim 1 b- İyileştirme:Takılıp düşmeyi en aza indirebilecek şekilde beton kapakların yerine çelik-sac kapaklar yapılması.
Şekil 1c- Sürekli iyileştirme; rögar kapaklarının görünürlüğünü arttırmak için sarı siyah renklere boyanması.
Resim 2a- Çevre kirliliği ve kayarak düşmeye neden olabilecek bir yağ pompasının olduğu yer.
Şekil 3a – Kızgın buhar hattının altında (4-5 m aşağıya) düşülebilecek açıklık
3c- Düşme tehlikesini ortadan kaldırabilecek iyileştirme; dayanıklı ızgara platform yapılması.
Resim 2 b- Yapılan iyileştirme: Yağ pompası bir güvenlik havuzunun üzerine alınarak olası kaçakların çevre kirliliği ve kayarak düşmeyi önleyecek duruma getirilmesi.
Şekil 3 b- Kızgın buhar vanasında bir operasyon yapılırken operatörün aşağıya düşebileceği açıklık
* Kim. Müh., İş Sağlığı+İşletme Yönetimi Bilim Uzmanı Çalışma Bakanlığı Eski İş Güvenliği Müfettişi (1978-1985) İş Güvenliği Uzmanı (A Sınıfı Sertifikalı) Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı Denetim Kurulu Üyesi
Kaynak:
http://www.ilo.org/safework/events/meetings/ WCMS_153617/lang–en/index.htm
http://www.ilo.org/safework/events/safeday/lang–en/ index.htm
http://www.safetyworksmaine.com/safe_workplace/sa-fety_management/index.html
http://www.ilo.org/safework/events/WCMS_108607/
http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/tr/kurumsal/istatistik-ler
http://www.hse.gov.uk/statistics/
http://www.hse.gov.uk/statistics/overall/hssh1011.pdf
http://en.wikipedia.org/wiki/Demography_of_England
(Tablo ve görsellere PDF üzerinden ulaşabilirsiniz.)